Schuld is geen probleem meer: overheid wil miljarden in economie pompen
Het kabinet heeft plannen voor het optuigen van een groot investeringsfonds voor de economie. Er zouden de komende jaren miljarden geleend worden op de kapitaalmarkt of gebruikt uit de staatskas, bedragen tussen de 10 en 20 miljard euro doen de ronde. Geld dat geïnvesteerd moet worden in infrastructuur zoals openbaar vervoer, wetenschappelijk onderzoek en ontwikkeling, kunstmatige intelligentie en technologie, stikstofvrije woningbouw of in lastenverlichting.
De roep om een overheid die in de economie investeert klinkt al een tijd. Het IMF verwijt Nederland en ook Duitsland dat de overheid te weinig investeert. Landen die gezien hun sterke financieel-economische positie veel meer kunnen doen. Er valt bovendien genoeg te investeren. Het gaat ook niet om geld uitgeven of uitdelen, maar om geld steken in de economie. Nederland moet meer uitgeven in plaats van de zuinige boekhouder spelen.
Econoom en oud-directeur van het Centraal Planbureau Coen Teulings vindt het goed nieuws dat kabinet zich realiseert dat voortzetting van huidige begrotingsbeleid niet mogelijk is. "Nederland is schatrijk, we kunnen het makkelijk lijden en worden per saldo een beter land."
Waar komen die miljarden vandaan?
Het geld zou opgehaald kunnen worden op de kapitaalmarkt in de vorm van staatsobligaties. De staatsschuld zou daarmee wel weer oplopen, maar dat is gezien de huidige omvang eigenlijk geen punt. De overheidsschuld zit momenteel een stuk onder de Europese begrotingsafspraken van maximaal 60 procent van het bruto binnenlands product.
Eenvoudiger is nog om het geld te halen uit een versoepeling van het begrotingsbeleid. Nederland heeft structureel geld over. Het financieringstekort is omgeslagen in een overschot. Vorig jaar hielden we 11 miljard euro over. Dat geld vloeit nu linea recta naar de aflossing van de staatsschuld.
Die daalt sinds een paar jaar al hard en meer is volgens Teulings helemaal niet nodig. "Schuld afbouwen is onverstandig en heeft meer problemen gegeven dan opgelost." Volgens ABN Amro-econoom Sandra Phlippen is er structureel zo'n 9 miljard euro ruimte en als je de regels een beetje oprekt is dat bij een begrotingsevenwicht en -overschot zelfs 25 miljard euro.
Geoormerkt en gelabeld
Er is echter wel een probleem: het kabinet krijgt het geld niet uitgegeven. Onderbesteding heet dat. De plannen en projecten zijn er wel en het geld is beschikbaar, maar er gebeurt niks, omdat er geen mensen zijn om het werk uit te voeren. Bij grote investeringen kan dat nog problematisch worden.
Anderzijds is het ook niet de bedoeling dat al het geld in een keer in projecten wordt gestoken. Jaarlijks is 5 à 10 miljard euro wellicht al meer dan voldoende.
De pot met miljarden is uiteraard geen enorme zak met geld die binnenkort klaarstaat en waaruit vervolgens naar hartenlust geput kan worden. Het geld zal geoormerkt en gelabeld in delen opgehaald worden, en tred houden met projecten en bestemmingen waarvoor het nodig is. In de loop van de jaren groeit dat fonds telkens verder in omvang, is de bedoeling.
Taboe op schuld is weg
Er gaan steeds meer stemmen op om op te houden met bezuinigen en schuld afbouwen. Het taboe op schuld lijkt weg. Schuld is niet zo erg: zolang je de rekening kunt betalen en schuldeisers niet aan de deur staan is het eigenlijk prima. Het gaat immers niet om geld uitgeven en consumeren, maar om investeren en dat verdient zich terug.
Meer schuld wordt minder erg gevonden, want door de lage rente kost schuld bijna niks. Dat lag tot nu toe anders. Schuld afbouwen en zorgen dat je niet teveel schulden op je neemt is de norm, met de overheid en huishoudens voorop.
"Rente op schuld werd vooral gezien als 'zondegeld' en compensatie voor het risico van investeerders in overheidsschuld. Maar dat is aan het verschuiven., aangejaagd door de hele lage of zelfs negatieve rente. Schuld kost steeds minder geld", legt Teulings uit.
Het is dus een ideaal financieel-economisch klimaat, met die superlage rente. Geld is ruim voorhanden en zelfs gratis, sterker nog: de staat krijgt op schuld zelfs geld toe. Minder schuld hoeft niet meer, evenveel of zelfs een beetje meer schuld maken kan geen kwaad, integendeel. Schuld heet voortaan 'investering'.
