Varkens met mensenharten voor transplantatie: 'Net science-fiction'

Het zou de oplossing kunnen zijn voor het tekort aan transplantatie-organen: menselijke organen kweken in embryo's van ratten, muizen en varkens, en deze dieren geboren laten worden. Als het aan de wetenschapper Hiromitsu Nakauchi ligt, gaat dat binnenkort gebeuren. De Japanse overheid geeft hem waarschijnlijk groen licht voor het experiment.

En dat zal er grofweg als volgt uitzien: menselijke stamcellen worden samengevoegd met genetisch gemodificeerde embryo's van ratten en muizen. Daarna worden die embryo's ingebracht bij levende ratten en muizen, waaruit vervolgens dieren worden geboren die menselijke organen hebben. Deze organen zouden later dan naar de mens getransplanteerd kunnen worden.

"Wetenschappelijk-technisch is het erg interessant", vertelt Hans Clevers in het radioprogramma Nieuws en Co. Hij is stamcelexpert en hoogleraar moleculaire genetica aan het Hubrecht Instituut en UMC Utrecht. "Het doel dat Nakauchi nastreeft is bewonderenswaardig. Hij wil dus een bron van menselijke organen produceren waar een tekort aan is, bijvoorbeeld harten, levers of nieren."

Geen eigen hart

Die organen van ratten en muizen zullen uiteraard niet groot genoeg zijn om getransplanteerd te kunnen worden naar mensen. Daarom wil Nakauchi uiteindelijk experimenteren met varkens. "Geen normale varkens, maar varkens die zo veranderd zijn dat de embryo's zelf geen hart kunnen maken." Als je menselijke stamcellen heel vroeg inbrengt bij embryo's, zal er volgens Clevers uiteindelijk een menselijk hart in groeien.

"En dan zou je, zoals in een science fiction-boek, op den duur boerderijen hebben waar varkens rondlopen met een mensenhart.", stelt Clevers. "Varkens zullen dus net zo eindigen als op een vleesboerderij. Als het hart volgroeid is, zal het dier worden geslacht en komt het orgaan beschikbaar."

Binnen wetenschappelijke kringen worden zulke experimenten al jarenlang bediscussieerd. "Men is er heel huiverig voor", zegt Clevers. "De stamcellen zullen zich mogelijk niet beperken tot het orgaan dat moet worden gekweekt, maar kunnen bijvoorbeeld ook de ontwikkeling van de hersenen beïnvloeden. En in principe kunnen er dan ook vingers aan een varken groeien, dat ziet er ook raar uit."

Ethische uitdaging

Clevers noemt het een 'grote ethische uitdaging'. "Ethiek is heel cultuurbepalend. Europa kijkt hier weer heel anders naar dan Japan. Dat land gelooft enorm in stamceltechnologie en ze proberen daar zo snel mogelijk technieken te ontwikkelen op dit gebied. Dit is daar een teken van."

Bij het experiment moet ook rekening worden gehouden met een ander probleem. "Als je heel lang zo'n orgaan opkweekt in een dier en het vervolgens langere tijd plaatst in de mens, is dat een manier om ziektes over te brengen van dier naar mens. Zo kunnen nieuwe ziektes ontstaan."

Het is nog onduidelijk wanneer dierenembryo's de mens kunnen voorzien van transplantatie-organen, maar volgens Clevers kan dat nog heel lang duren.