De poolcirkel staat (deels) in brand, wetenschappers maken zich zorgen

Grote delen van het poolgebied kampen met 'ongekende' bosbranden. Op satellietbeelden zijn enorme rookpluimen boven Siberië, Groenland en Alaska te zien. Sommige branden woeden wel op 100.000 hectare grond.

In de zomer komen boven de poolcirkel vaker bosbranden voor, maar niet op deze schaal. "Dit is buitengewoon", zegt bosbrand-expert Mark Parrington van het Corpernicus Atmosphere Monitoring Service (CAMS). De organisatie verstrekt data over de samenstelling van de atmosfeer en uitstoot.

"Op dit moment woeden er zo'n 250 tot 300 branden in het Poolgebied. Vér boven het gemiddelde", vertelt Parrington vanuit Londen via Skype. "Bovendien is de intensiteit en de duur van de branden uitzonderlijk: ze zijn soms honderden vierkante kilometers groot en blijven weken branden."

Sander Veraverbeke is Aarde Systeem-wetenschapper en op dit moment op expeditie in Siberië. "Bosbranden zijn niet ongewoon hier", zegt hij vanuit Jakoetië. "Maar wat wél ongewoon is, is dat ze zo ver noordelijk woeden. En in deze hoeveelheid."

Hoe zien de bosbranden eruit? Bekijk deze video:

Sinds juni hebben wetenschappers van CAMS meer dan honderd van deze intense en langdurige bosbranden ontdekt. De rook die de vuren veroorzaken beslaat nog grotere gebieden, waardoor sommige plekken vanuit de ruimte niet eens meer te zien zijn. Sommige van deze grote branden kunnen nog weken blijven branden, denkt Parrington. "De temperatuur is hoger dan normaal en er valt minder neerslag dan gebruikelijk. Dat zorgt ervoor dat de vegetatie en grond uitdroogt: ideale omstandigheden voor een brand."

Afgelopen juni is de warmste juni op aarde gemeten. Deze maand, juli, loopt met hittegolven in Europa en de Verenigde Staten zelfs op schema de warmste maand ooit te worden sinds de metingen in 1880 begonnen.

Het Arctisch gebied warmt bovendien sneller op dan de rest van de wereld. De gemiddelde juni-temperatuur in Siberië was dit jaar bijna 10 graden hoger dan gemiddeld, vergeleken met de periode tussen 1981 en 2010. "En dat is ook precies het gebied waar de meeste branden ontstaan", zegt Parrington.

De wetenschapper noemt de branden verontrustend. "Wanneer je aan het Poolgebied denkt, denk je normaal aan een afgelegen vlakte met ongerepte natuur. Dat de branden al zo lang aanhouden, geeft aan hoe ernstig de situatie is en dat is een gevolg van klimaatverandering." Dat denkt ook Veraverbeke. "Daar bovenop komt de toename van extreem weer. Er is meer onweer en bliksem: de grootste aanleiding voor de branden. Ook groeien door de opwarming van de aarde meer houtige planten boven de poolcirkel. En laat struiken en bomen nou net goed brandbaar zijn..."

Zwartgeblakerde vlaktes

De Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) noemt de situatie 'ongekend' en waarschuwt voor de enorme impact van de bosbranden. Niet alleen grote lappen natuur gaan verloren, de branden stoten bijzonder veel CO2 uit en dragen zo bij aan de klimaatcrisis.

Door klimaatopwarming ontstaan meer branden, zeggen de wetenschappers, maar tegelijkertijd komen er door de branden meer broeikasgassen bij. Tussen 1 juni en 21 juli kwam een geschatte 100 megaton CO2 vrij door de bosbranden - ongeveer evenveel als de uitstoot van heel België in 2017.

"As en roet dat in de Noordelijke IJszee terechtkomt, zorgt ervoor dat zee-ijs donkerder wordt en sneller smelt. Bovendien laten de bosbranden grote vlakten zwartgeblakerd achter, waardoor vegetatie moeilijk terug groeit", somt Parrington op. Daar komt bij dat het vuil dat de branden uitstoot duizenden kilometers verderop terecht kan komen. "Met tot gevolg dat de luchtkwaliteit op sommige plekken ernstig verslechtert", zegt de wetenschapper.

Dat ondervindt Veraverbeke in Siberië op dit moment aan den lijve. In Jakoetië is het smokey. "Er zijn geen bosbranden in de directe omgeving, maar de rook wordt naar de stad geblazen. Dat is best ongezond"

"Ja... ik maak me zorgen."