Genetici helpen bij 'dna-muur' koning, gevoelige informatie weggelaten

Het is een van de meest opvallende ruimtes in het gerestaureerde Paleis Huis ten Bosch: de DNA Salon. De Nederlands-Britse kunstenaar Jacob van der Beugel heeft er delen van de genetische code van Willem-Alexander en Máxima uitgebeeld in bijna 60.000 handgemaakte baksteentjes.

Geneticus Hans Clevers hielp mee bij het uitzoeken van de juiste dna-fragmenten. Om te voorkomen dat de koning zich genetisch al te zeer bloot gaf, werden alleen specifieke delen van zijn genoom afgelezen. "Als geneticus kan ik namelijk voor die muur gaan staan en zien wat er staat."

"Als je de hele erfelijke code doorleest, zie je of er een risico-gen is voor prostaatkanker of alzheimer", legt Clevers uit. "Het is privacygevoelige informatie dus er was een heel protocol voor ontwikkeld: we gaan dat en dat stuk aflezen van het dna. Dat is heel gericht gebeurd." Op de muur is een klein stukje afgebeeld van een dna-streng.

Clevers bedacht samen met Van der Beugel welke stukjes dna eruit gepikt werden. Voor Willem-Alexander was dat een deel van het Y-chromosoom dat hij van zijn vader Claus had doorgekregen. "Precies dat stukje komt al duizenden jaren terug in de mannelijke lijn. Dat maakte de koning de koning, bedachten we."

Het 'portret' dat zo ontstond, werd geheel in traditie tegenover dat van zijn eega geplaatst. Van Máxima is een sequentie te zien die zij met haar dochters deelt, het vrouwelijke mtDNA. "Zo werden het ook een soort archetypes van dé vrouw en dé man."

Symbolisch

Op de overige muren van de kamer bracht Van der Beugel dna-reeksen aan die symbool staan voor de mens in het algemeen en de Nederlander in het bijzonder. "We hebben drie miljard van dit soort tegeltjes in ons dna, dus het past niet allemaal op de muur. We hebben korte stukjes gekozen."

"Er zit een gen in waardoor de duimen tegenover de vingers zitten, zodat we dingen kunnen pakken, aanwijzen en tellen. Dat onderscheidt ons van allerlei apen. Het gen dat het spraakcentrum opbouwt is ook uniek menselijk. Dat is het grote verschil tussen ons en chimpansees, waarvan we verder teleurstellend weinig verschillen."

Van dna-kamer tot Groene Salon, Verslaggever Kysia Hekster laat een paar opvallende zaken zien in het gerenoveerde paleis:

Voor Nederlanders is het afgebeelde LCT-gen van groot belang, vervolgt Clevers. "Dat is een subtiele verandering - twee tegeltjes - in het gen van Noord-Europeanen, waardoor we ook als volwassenen nog suiker in melk kunnen verteren. Afrikanen kunnen dat niet en zijn dus lactose-intolerant." Overigens is ook de Afrikaanse variant van het LCT-gen afgebeeld.

"We hadden ook het gen kunnen doen waardoor Aziaten minder goed alcohol kunnen verbranden, nog zo'n subtiele verandering in Noord-Europa. Daar was Heineken misschien blij mee geweest, maar het was toch een minder mooie symboliek voor Nederland geweest dan melk drinken en kaas eten."

Voor dit gedeelte van de kamer hoefde Clevers niet in het genetisch materiaal van het koningspaar te duiken, maar werden generieke reeksen gebruikt. "We hebben allemaal dezelfde genen, deze zijn ook bij de koning gelijk. De meeste van onze 3 miljard tegeltjes zijn gelijk; slechts een op de duizend verschilt en maakt dat we niet allemaal identiek zijn."

Clevers is tevreden over het eindresultaat. "Het levert iets bijzonders op als een wetenschapper met een kunstenaar praat. Het is prachtig om te zien."