EU-top over functies: wordt het een bloedbad of bloedeloos?
De Europese politiek is na de verkiezingen grondig veranderd. Niet langer maken twee partijen uit welke richting de Europese Unie uitgaat en wie welke topbanen krijgt. Er moet over gesproken worden - onderhandelingen - en dus praat vandaag iedereen met iedereen in Brussel.
Zes regeringsleiders hadden vanochtend al een ontbijt, daarna is er overleg in eigen politieke kring, de Benelux spreekt nog met Slovenië en natuurlijk ontmoeten bondskanselier Merkel en de Franse president Macron elkaar. Aan het eind van de middag begint dan de EU-banentop.
Voor de opvolging van de voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker zijn er drie belangrijke kandidaten: de christendemocratische Duitser Manfred Weber, de Nederlandse sociaaldemocraat Frans Timmermans en huidig Eurocommissaris Margrethe Vestager uit Denemarken voor de liberalen.
Aangezien niemand nog weet hoe het afloopt schetsen we een aantal scenario's.
Witte rook
De leiders overtreffen zichzelf en besluiten vanavond wie de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie moet worden. Dat kan alleen als iedereen aan tafel de Duitser Manfred Weber de baan gunt of als de leiders juist vinden dat hij het niet moet worden. In dat geval stijgen de kansen voor Frans Timmermans en Margrethe Vestager.
Voorlopig is dit het meest onrealistische scenario, omdat met name de Franse president Macron de kandidaat Weber te licht vindt. En de sociaaldemocraten en liberalen (onder wie premier Rutte) vinden dat het tijd wordt om nu eens geen christendemocraat als voorzitter van de commissie te benoemen. Alleen houden de christendemocraten vooralsnog krampachtig vast aan hun kandidaat Weber.
Wat ook kan gebeuren is dat alle drie de kandidaten vanavond worden afgeschoten. Een soort bloedbad. Dan zullen de leiders een zoektocht moeten beginnen naar andere mogelijkheden. Er worden genoeg mensen genoemd, maar de verwachting is dat als vanavond de drie namen geschrapt worden de leiders even de tijd nemen om op adem te komen, voordat er over nieuwe kandidaten wordt gesproken.
Witte rook op vrijdag
Het gevoel is dat de EU-leiders donderdagavond niet meteen hun eigen kandidaat opgeven. Er is drama nodig. Schorsingen, uitgeputte gezichten, nachtenlange onderhandelingen. Het thuisfront moet kunnen zien dat er als een leeuw is gevochten. En er moet compensatie komen voor het geval er offers zijn gebracht door een favoriete kandidaat te laten vallen.
Vooral de Duitse bondskanselier heeft drama nodig. Haar kandidaat is bovendien van de zusterpartij CSU, dus heeft ze in eigen land heel wat uit te leggen. Voor de zekerheid heeft ze haar beoogd opvolger Annegret Kramp-Karrenbauer mee naar Brussel genomen. Gisteravond heeft Kramp-Karrenbauer tijdens een vergadering van de top van de christendemocraten gemerkt dat de steun voor Weber ook in eigen gelederen afbrokkelt.
Aangezien Duitsland streeft naar een snelle benoeming kan het op vrijdagochtend, als de top na een korte nacht slaap verdergaat, alsnog tot witte rook komen. Ook in dit geval stijgen de kansen van Frans Timmermans en Margrethe Vestager.
Osaka-top
Waarschijnlijk is dat de EU-leiders er ook na twee dagen vergaderen niet uitkomen. Ze willen graag voor 2 juli een kandidaat voordragen, omdat daarna het nieuwe Europese Parlement wordt geïnstalleerd en dat genereert een eigen dynamiek. Het parlement kiest een voorzitter en dat is een van de topfuncties in de banencarrousel.
Omdat een aantal EU-leiders volgende week bij de bijeenkomst van de G20 in Osaka zijn wordt rekening gehouden met een compromis dat in Japan wordt bedacht. De Nederlandse premier Rutte kan daar een grote rol spelen. Hij is er samen met Merkel, Macron, de Italiaanse premier Conte en, niet onbelangrijk, de Spaanse premier Sanchez die de belangrijkste woordvoerder van de sociaaldemocraten (kamp-Timmermans) is.
Dat compromis moet dan wel goedgekeurd worden door alle leiders tijdens een extra top. De enige mogelijkheid om die top te houden is in de avonduren van zondag 30 juni, omdat de Osaka-gangers niet voor die tijd in de EU terug zijn. Wellicht is er op maandag 1 juli ook nog ruimte voor een bijeenkomst, omdat het Europees Parlement pas op 2 juli gaat vergaderen.
In dit scenario zijn alle namen mogelijk, omdat de leiders er dan niet in zijn geslaagd om of Weber of Timmermans te benoemen. Maar zelfs in dit scenario kan Timmermans alsnog als winnaar uit de bus komen.
Uitstel
Als ook dat niet lukt dan lopen de leiders kans dat het Europees Parlement de regie overneemt. Formeel moeten de EU-leiders een nieuwe voorzitter voor de Europese Commissie voordragen, waarna het parlement die voordracht moet goedkeuren. Maar het parlement kan ook zelf een kandidaat voordragen en zo de leiders voor het blok zetten.
In dit laatste geval zullen er nog heel wat extra vergaderingen in Brussel worden gehouden.
Voorlopig is het nog niet zover. Aan het eind van de middag begint de EU-top en rond een uur of acht als het diner begint is de start van de eerste ronde over die ene vraag: wie wordt de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie?