Kobalt: cruciaal voor je telefoon, levensgevaarlijk voor 'creuseurs' Congo

"Het is alsof je teruggaat naar de Middeleeuwen soms." FD-journalist Jeroen Groot kreeg voor een reportage in de krant een zeldzaam kijkje in de kobaltmijnen van Congo. Kinderarbeid, corruptie en levensgevaarlijke situaties zijn daar onderdeel van de dagelijkse praktijk.

De Democratische Republiek Congo is een van de grootste leveranciers van kobalt ter wereld. Naar schatting komt meer dan de helft van wat er wereldwijd verkocht wordt daar vandaan. Het mineraal is een cruciale grondstof voor batterijen en accu's in telefoons, laptops en elektrische auto's.

Groot ontmoette in Congo de 32-jarige Josué die in de Kamilombe-mijn in Kolwezi werkt. Josué is creuseur, Frans voor graver. Kobalt wordt in Congo namelijk niet alleen met machines losgegraven. Naar schatting wordt zo'n 20 procent met de hand gedolven.

Hamer en beitel

Het enige gereedschap dat mensen als Josué gebruiken, is een hamer en een beitel. "Mensen graven met de hand een hele grote put. Soms dalen ze tientallen meters af", vertelt Groot in het NOS Radio 1 Journaal. "Levensgevaarlijk, want soms storten die putten in."

Tijdens zijn bezoek gebeurde er een ongeluk in een mijn op anderhalf uur rijden van Kolwezi. Daarbij vielen tien doden. "In het regenseizoen gaat de modder die bovenin de mijnen zit schuiven en zo worden mensen levend begraven."

Onder de creuseurs zijn ook kinderen, zag Groot. Hij sprak met een jongen van 17 en zijn 13-jarige broertje. Ze hebben volgens Groot geen keuze. "Ze zijn de kostwinners voor het gezin, maar het is pure kinderarbeid."

Amnesty International trok eerder al aan de bel over kinderen die werken in de kobaltindustrie:

Eigenlijk heeft niemand die in de kobaltmijnen werkt een keuze. Jong of oud maakt daarbij niet uit. "Congo is straatarm en de werkloosheid is heel erg hoog", vertelt Groot. "Een van de mijnwerkers die ik sprak zei letterlijk: 'het kobalt heeft ons niks gebracht'. Ze zijn er niet blij mee, maar het is het enige wat er is."

De autoriteiten proberen de arbeidsomstandigheden in de kobaltmijnen wel aan te pakken, maar veel levert het nog niet op. "De Congolese overheid functioneert nauwelijks. Ze proberen nu wel bepaalde plekken aan te wijzen als een plek waar je officieel met de hand mag graven, want veel mensen doen het illegaal."

In de goedgekeurde mijnen wordt het winnen van kobalt tot op zekere hoogte gereguleerd. Onder de noemer van het Better Cobalt-project probeert men de arbeidsomstandigheden te verbeteren. "Er loopt een controleur rond die foto's maakt. Als er bijvoorbeeld een scheur in de wand zit, zegt hij dat iedereen moet stoppen tot de mijn is versterkt met zandzakken."

"Dit zou voor veel mensen de ideale situatie zijn", zegt Groot. "Dat je een soort fair trade kobalt krijgt. Maar dat is heel moeilijk te realiseren in Congo. Er zijn maar weinig van die gereguleerde plekken, terwijl er wel heel veel mensen naar kobalt graven. Het toezicht functioneert ook nauwelijks."

Naast de arbeidsomstandigheden hebben de creuseurs nog een grote ergernis, ontdekte Groot. Veel van de kobaltmijnen zijn in handen van Chinese bedrijven. Volgens de werknemers gaat de handel niet altijd even eerlijk. "Ze zeggen 'dat Chinese bedrijf waar we kobalt aan verkopen, belazert ons. Als we een zak van 100 kilo hebben, weegt hij plots maar 60 kilo'."

Oplossing bij techbedrijven

Ze kunnen er weinig aan doen, ook al verdienen de creuseurs soms niet eens genoeg om eten te kopen. "Je moet wel met datzelfde Chinese bedrijf samenwerken om betere omstandigheden voor elkaar te krijgen, dus het is heel ingewikkeld."

De oplossing ligt volgens Groot uiteindelijk bij de techbedrijven die kobalt nodig hebben en bij de consument. "De druk moet komen van bedrijven als Tesla. Dat begint met ons als kopers. We moeten aangeven dat we dit soort praktijken niet willen. Bewijs maar dat die batterij niet is gemaakt met kinderarbeid."

Toch is dat nog niet zo eenvoudig. Helemaal niets meer kopen van bedrijven die kobalt uit Congo gebruiken is geen optie. "Als we niet kopen van de mensen die met de hand graven, dan hebben ze helemaal niks meer."