'Fouten AIVD brachten misdaadjournalist én bron Bas van Hout in levensgevaar'

Misdaadjournalist Bas van Hout heeft jarenlang informatie gedeeld met de geheime dienst. De samenwerking lekte als gevolg van grote fouten bij de dienst uit, waardoor Van Hout gevaar liep, schrijft de Volkskrant in een reconstructie. De rijksoverheid heeft Van Hout volgens de krant 865.000 euro betaald, daarbovenop komt nog een immateriële schadevergoeding.

Van Hout, die werkte voor onder andere Panorama, De Telegraaf en Nieuwe Revu, sprak tussen 1997 en 2002 met de Binnenlandse Veiligheidsdienst, de BVD. Die is de voorloper van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst AIVD. De journalist voerde tientallen gesprekken met een vertegenwoordiger van de dienst.

De Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) heeft onderzoek gedaan naar de zaak en kwam in 2014 in een geheim rapport tot de conclusie dat Van Hout mede door het handelen van de geheime dienst al sinds 2001 in een "levensbedreigende situatie" zit. Rond die tijd lekte een staatsgeheim document waaruit criminelen op zouden kunnen maken dat Van Hout sprak met de geheime dienst.

De CTIVD stelde vast dat de BVD boven de eerste tien gespreksverslagen gewoon de eigen naam van Van Hout zette. "Deze vermelding is op enig moment doorgekrast", schrijft CTIVD-voorzitter Harm Brouwer. Maar ook na het doorkrassen was de naam nog zichtbaar. Later kreeg Van Hout de operatienaam Acheron. Verder werd aan documenten met informatie die Van Hout doorgaf een te lage geheimhoudingsclassificatie toegekend, waardoor ze breder toegankelijk waren dan de regels voorschrijven.

Volgens de CTIVD had Van Hout al in 2006 moeten worden gewaarschuwd dat hij gevaar liep. De journalist zelf kreeg vanaf 2010 sterke vermoedens dat zijn rol bij sommigen bekend moest zijn geworden, ook omdat zijn werk in de jaren ervoor al steeds moeizamer verliep. "Ik ging in die jaren door stroop, maar had geen idee waarom mijn werk als misdaadjournalist niet goed meer lukte", zegt hij tegenover de krant.

'Ik zit bij niemand op schoot'

Van Hout benadrukt dat hij alleen de geheime dienst alarmeerde in levensbedreigende situaties, om liquidaties te voorkomen. "Alle informatie die ik heb gedeeld met de AIVD, heb ik verzameld als journalist. Al mijn bronnen wisten dat ik met ze sprak als verslaggever en dus ook dat hun informatie openbaar zou kunnen worden. Ik heb altijd tegen contacten gezegd: ik praat met iedereen, als dat een manier is om mijn informatie compleet te krijgen. Dus ook met de politie, het OM en andere criminelen. Ik zit bij niemand op schoot."

In het CTIVD-rapport staat dat Van Hout bereidwillig was "op regelmatige basis informatie te verschaffen die hij verzamelde in het kader van zijn gewoonlijke werkzaamheden als misdaadjournalist" maar "niet als agent is aangestuurd door de BVD". De commissie ziet in Van Hout wel een informant.

Hoe nuttig de informatie van Van Hout was, is onduidelijk, schrijft de krant. Er zouden mogelijk lekkende agenten door zijn getraceerd. In zijn 'exit-document' staat dat de gesprekken worden stopgezet omdat de "samenwerking zich niet in de door ons gewenste richting heeft ontwikkeld" en "niet het gewenste resultaat heeft opgeleverd".

Van Hout zegt terugkijkend: "Ik ben door de AIVD als een eend op een lijmstok gezet, midden in het bos, in het jachtgebied, tijdens het jachtseizoen. Maar ik had een blinddoek op, ik wist van niets."

De journalist voerde een juridische procedure over de schadevergoeding. De partijen kwamen er niet uit en uiteindelijk ging Van Hout in beroep bij de civiele rechter, waardoor de zaak (deels) openbaar wordt. Het gerechtshof in Amsterdam bevestigde in december dat Van Hout recht heeft op een schadevergoeding omdat hij door het uitlekken van zijn rol zijn werk niet meer goed kon doen. De ingekorte uitspraak staat gecensureerd en geanonimiseerd op Rechtspraak.nl.