WHO: ebola-epidemie als in Congo wordt het 'nieuwe normaal'

De verdere verspreiding van ebola in Congo is amper meer tegen te gaan, vreest de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Het markeert een nieuwe fase in de verspreiding van dodelijke ziektes, stelt de organisatie in een gesprek met de BBC. "Grote uitbraken worden langzaam het nieuwe normaal."

Al bijna een jaar heerst er een ebola-epidemie in Congo: de extreem besmettelijke ziekte dook in augustus op in het land, nog geen week nadat de vorige officieel was afgelopen. Daarvoor vonden al enkele epidemieën plaats, die relatief weinig slachtoffers veroorzaakten.

Maar deze uitbraak is anders, vindt de WHO. "We treden in een nieuwe fase waar epidemieën zich over grote gebieden verspreiden, met veel impact", vertelt Michael Ryan, die zich binnen de organisatie bezighoudt met medische noodsituaties. Volgens Ryan zorgen klimaatverandering, de kap van regenbossen, conflicten en zwakke overheden ervoor dat ziektes zich verspreiden en extreem snel uitbreiden. "Dit gaat niet alleen meer over ebola."

Game changer

Martin Grobusch, hoogleraar Tropische Geneeskunde aan het AMC in Amsterdam, herkent het beeld dat de organisatie schetst. "Kijkend naar Congo is de verspreiding van de ziekte echt een game changer. Het is een bijzondere situatie: ik kijk met verbazing dat het zó lang heeft geduurd om te zien hoe dramatisch dit is."

Volgens de hoogleraar is de uitbraak niet te vergelijken met eerdere uitbraken van ebola in Congo. "De afgelopen keren werden er mensen ziek, werden en centra opgericht, en kon de ziekte langzaam ingedamd worden. Maar nu zijn zulke behandelingen bijna onmogelijk, waardoor het risico bestaat dat ebola zich permanent in het gebied huisvest."

Geen overzicht

Grobusch benadrukt dat ziektes zich op grote schaal kunnen verspreiden om niet-medische redenen. "In Congo komt dat door de burgeroorlog, die er momenteel heerst. Er wordt geweld tegen burgers gebruikt, of ze worden zelfs vermoord: daardoor is er totaal geen overzicht wie mogelijk besmet zou kunnen zijn." Als gevolg kan in principe iedereen met koorts in het risicogebied ebola hebben, vertelt hij. "En dat gebied is ontzettend groot."

De hoogleraar beaamt ook dat klimaatveranderingen nieuwe risico's met zich meebrengen voor de volksgezondheid. "Als de temperatuur stijgt, kunnen parasitaire insecten ziektes meedragen naar nieuwe gebieden", vertelt Grobusch. Dat gaat bijvoorbeeld over dengue, of malaria."

Ryan van de WHO benadrukt daarom dat landen en gezondheidsorganisaties "klaar moeten staan" om zulke nieuwe epidemieën te bestrijden. "Ik denk niet dat we ooit een situatie hebben gehad waar we in een keer op zo veel noodgevallen moeten reageren. Ik verwacht niet dat het minder wordt; daarom moeten we ons beter voorbereiden."

De kans dat tropische ziektes binnenkort ook Europese landen zullen bereiken, acht hoogleraar Grobusch echter klein. "Het zou kunnen dat mensen het ebolavirus hiernaartoe meenemen, maar de gezondheidszorg is hier veel beter. Mensen kunnen goed tegen de meeste ziektes behandeld worden."