Jongeren zien monarchie steeds minder zitten
De afgelopen jaren is de steun voor de monarchie onder jongeren fors afgenomen, blijkt uit enquêtes door onderzoeksbureau Ipsos in opdracht van de NOS. In 2007 was 70 procent van de ondervraagden tussen de 18 en 34 jaar enthousiast over het koningshuis, vorig jaar nog 55 procent.
Elk jaar rond Koningsdag vraagt Ipsos Nederlanders van verschillende leeftijden hoe zij denken over de monarchie. De respondenten wordt onder meer gevraagd of ze liever een koning of president als staatshoofd hebben. Ipsos levert dan een gemiddelde; de NOS heeft onlangs de cijfers per leeftijdscategorie opgevraagd en geanalyseerd.
Ieder jaar geven minder jongeren de voorkeur aan een monarchie. Ook de inhuldiging van koning Willem-Alexander in 2013 heeft die trend niet kunnen keren. "De verwachting was dat hij het koningschap zou moderniseren en verjongen. Dat had jongeren aan moeten spreken, maar dat zien we juist niet terug in onze data", zegt onderzoeker Sjoerd van Heck.
Eerder bleek al dat ook onder de rest van de bevolking het draagvlak voor het koningshuis kleiner is geworden. Ipsos legt de vragenlijsten ook voor aan mensen tussen de 35 en 54 jaar en 55-plussers. In 2007 sprak 77 procent van de ondervraagden uit alle drie de leeftijdscategorieën zijn steun uit voor de monarchie. Vorig jaar was dat 68 procent.
Alleen onder de oudere Nederlanders blijft het enthousiasme over de monarchie onverminderd groot. Daar blijft het percentage rond de 80 procent schommelen.
De vraag is waarom vooral jongeren zich afkeren van het koningshuis. Mogelijk is dat vanwege het vele gemopper over de uitkeringen van Willem-Alexander, Máxima en Beatrix. Een totaalbedrag van 8,4 miljoen euro in 2019.
De koning krijgt daarvan het overgrote deel, 5,8 miljoen, zijn echtgenote ontvangt 1 miljoen per jaar. Voormalig koningin Beatrix krijgt 1,6 miljoen. Dit geld is deels persoonlijk inkomen en is deels voor salarissen voor personeel. Prinses Amalia krijgt 1,5 miljoen euro als ze 18 jaar wordt in 2021.
Jongeren noemen de kosten als voornaamste bezwaar tegen het koningshuis, blijkt uit een rondvraag van de NOS in Amersfoort. Daar viert de koninklijke familie eind deze maand Koningsdag.
Ook vinden jongeren de monarchie "oubollig" en "ouderwets". Ze hebben ook kritiek op de erfopvolging. "Als iets generatie op generatie wordt overgedragen, zegt dat niets over iemands bekwaamheid", zei een van de ondervraagden. "Ik heb dan liever een republiek, waarbij het volk iemand mag kiezen."
Als de steun onder jongeren in dit tempo blijft dalen, is over een aantal jaar in deze leeftijdscategorie geen meerderheid meer voor de monarchie. Volgens Ipsos is het moeilijk te zeggen of de trend doorzet, hoewel Van Heck ook niet verwacht dat de neerwaartse beweging opeens wordt gekeerd.
De vraag is of en wanneer het afnemende enthousiasme onder de jongeren zichtbaar wordt in de middengroep (35 tot 54 jaar), en bij de 55-plussers. Van Heck: "We zien vaak dat jongeren naarmate ze ouder worden een deel van hun progressieve denkbeelden matigen. En dat ze wat behoudender worden. Dat zou ook voor dit thema kunnen gelden."
'Onwetendheid over republiek'
Aan de andere kant neemt de steun voor een republiek met een gekozen president ook niet veel toe, zo blijkt uit de enquêtes. In 2007 was 14 procent van de ondervraagden voor zo'n staatsvorm, vorig jaar 15 procent. Uit de antwoorden blijkt wel dat hoogopgeleide mannen vaker voorstander zijn van een republiek dan vrouwen.
Onderzoeker Van Heck zegt dat er veel onwetendheid is over een presidentieel systeem. "Niet iedereen weet wat dit systeem inhoudt. Ze hebben een sterke associatie met de Verenigde Staten. Dat willen ze niet. Mensen beseffen niet dat er ook een systeem mogelijk is met een gekozen president met ceremoniële taken zoals in Duitsland."
Opvallend is dat de rapportcijfers die ondervraagden geven aan Willem-Alexander en Máxima al jaren onveranderd hoog zijn. De koning kan steevast rekenen op een 7,5, zijn echtgenote krijgt al jaren een 8.
