Bijzondere dag voor wetenschap: 'Grootste monster van het heelal' op de foto
'Wonderlijk', 'historisch', en 'magisch'. Zomaar wat reacties op de eerste foto van een zwart gat. Tijdens zes persconferenties op verschillende plekken in de wereld werd die foto vanmiddag onthuld. En het is niet zomaar een zwart gat: het is een van de grootste zwarte gaten die we kennen. "We kijken eigenlijk naar het grootste monster in het heelal en vandaag hebben we hem voor het eerst gezien", zegt natuurkundige en directeur van het Institute for advanced Study in Princeton Robbert Dijkgraaf in Nieuws en Co op NPO Radio 1.
Voor wie hem nog niet gezien had, dit is dé foto:
Het zwarte gat is ongeveer net zo groot als ons hele zonnestelsel. "Hij staat gelukkig heel ver weg van ons", zegt Dijkgraaf. Maar wat zien we precies op de foto? "We zien letterlijk een gat in de ruimte en om dat gat, dat een soort afvoerputje is, draait materie die naar binnen wordt geslurpt. Die ronddraaiende materie geeft een ring van licht, in dit geval is dat radiostraling."
Dat de foto niet helemaal scherp is, maakt het volgens Dijkgraaf zeker niet minder bijzonder. "Het is te vergelijken met een wazige foto van een persoon en ondanks dat de foto niet scherp is, herken je die persoon wel. Dat is eigenlijk vandaag voor ons wetenschappers het geval. We zien iets waarvan we zeggen: ja, dat is een zwart gat. Dat past heel goed bij hoe we dachten dat het eruit zou zien."
In deze video leggen we uit wat een zwart gat is en hoe wetenschappers de foto konden maken:
Dit zwarte gat ligt dus ver bij ons vandaan, zo'n 55 miljoen lichtjaar. Hoewel er in ons eigen melkwegstelsel ook een zwart gat is, is het nog niet gelukt om dat te fotograferen. "Dat komt omdat dat kleiner en lichter is en dus meer beweegt. Het is dan alsof je een foto wil maken van een bewegend object. Dat is lastiger dan dit zware zwarte gat, dat eigenlijk keurig stil ligt voor de foto", legt Dijkgraaf uit.
Om het zwarte gat in ons sterrenstelsel te kunnen fotograferen, is meer tijd nodig. "Ik vergelijk het altijd met een peutertje die niet stil kan blijven zitten. De fototechniek die nu is gebruikt, is vergelijkbaar met wat ze in de 19e eeuw deden. Toen moesten mensen ook heel lang stil staan voor een portret. Om het zwarte gat in ons sterrenstelsel op de foto te krijgen, is meer technologie en meer geduld nodig."
En wat kan je nou met zo'n foto?
"Hij komt bij mij misschien wel in een lijstje op de schouw", grapt Dijkgraaf. Maar daar is die foto natuurlijk niet voor gemaakt. Het moet vooral een eerste stap zijn om nog meer onderzoek te doen naar het fenomeen. "Zwarte gaten zijn bijvoorbeeld super belangrijk in het ontstaan van structuur in het heelal. Het is de meest extreme vorm van een verschijnsel in het universum. Het is een beetje het beklimmen van de hoogste berg. Daar leer je vaak over wat je wel en wat je niet kan."
Daarnaast benadrukt hij nogmaals hoe bijzonder de foto is. "We zijn pas een paar honderd jaar met serieuze wetenschap bezig. Dat wij op planeet aarde met onze beperkte vermogens in staat zijn om iets dat zo ver weg, zo ingewikkeld is en zo intens is te begrijpen en daar zelfs een afbeelding van te maken, is gewoon wonderlijk."
