Mauritshuis duikt in geschiedenis naamgever en begint met tentoonstelling

Deugt Johan Maurits van Nassau nu wel of niet? Dat is de vraag die opkwam toen de buste van de naamgever van het Mauritshuis vorig jaar werd verwijderd uit het museum in Den Haag.

Met de nieuwe tentoonstelling Bewogen Beeld - Op zoek naar Johan Maurits wordt vandaag het startschot gegeven voor een uitgebreid historisch onderzoek naar het verleden van de veldmaarschalk.

In de geschiedenisboeken wordt Maurits, die leefde van 1604 tot 1679, meestal opgevoerd als held. Toch is hij niet onomstreden. Dat heeft vooral te maken met zijn verleden als gouverneur in Brazilië.

Slavenhandel

Het Mauritshuis schrijft zelf op zijn site: "Vanuit de kunsthistorische blik van het museum lag de nadruk steevast op zijn betekenis voor kunst, architectuur en wetenschap. Maar Johan Maurits' levensverhaal is ook verweven met koloniale geschiedenis, in het bijzonder die van de trans-Atlantische slavenhandel."

Volgens historicus Erik Odegard, die het onderzoek leidt, zal daar de focus vooral op liggen: "Het is nu wel duidelijk dat hij persoonlijk een rol heeft gespeeld in slavenhandel. Alleen weten we nog niet precies hoe groot zijn aandeel was of om hoeveel mensen het gaat? En hoeveel geld verdiende hij er mee?"

Aan de tentoonstelling hebben 46 deskundigen een schriftelijke bijdrage geleverd. Vanuit hun eigen invalshoek schrijven zij hoe ze tegen het verleden en de nalatenschap van Maurits aankijken.

Zo wordt Ashaki Leito (voorvechtster voor de positie van zwarte vrouwen) heel blij van het portret Twee Afrikaanse mannen van Rembrandt van Rijn: "Als je naar de andere schilderijen kijkt, dan worden zwarten afgebeeld als bediendes of slaven. Maar dit zijn gewoon twee zwarte mannen die er mogen zijn."

Crimineel, moordenaar, schurk

Maar Leito's oordeel over Maurits is allesbehalve mild. Ze zegt tegen Omroep West: "Iedereen mag zelf bepalen wat hij van hem vindt. Maar ik vind het een crimineel, een moordenaar, een schurk. Iemand die we niet moeten vereren, maar waarbij we het juiste verhaal moeten vertellen."

Hoewel slavernij dus onlosmakelijk is verbonden met Nederlands-Brazilië, komt dit nauwelijks tot uiting in de beeldvorming rondom Johan Maurits, schrijft het Mauritshuis.

"De gouverneur van de kolonie wordt van oudsher vooral herdacht om zijn liefde voor kunst, architectuur en wetenschap. En om zijn bestuur waarin een vergaande mate van religieuze vrijheid bestond."