Eindtoets eerder dan advies, tegen 'onbewuste vooroordelen' en lakse kinderen

Het Centraal Planbureau (CPB) vindt dat kinderen op de basisschool de eindtoets weer vóór het schooladvies moeten maken. Het CPB denkt dat kinderen zo meer gelijke kansen hebben op een passend advies.

Nu komt het advies van de docent voordat de uitslag van de toets bekend is. Mocht de eindtoets in de huidige situatie hoger uitvallen dan het advies van de leraar, dan kan dat schooladvies worden bijgesteld. Maar dat gebeurt nu te weinig, stelt het CPB. Slechts in een derde van de gevallen wordt een eindadvies aangepast.

Lisette Swart, onderzoekster bij het CPB, legt uit dat nieuwe data uitwijst dat het verstandiger is om het schooladvies pas te geven als de resultaten van de eindtoets bekend zijn. Kinderen van ouders met lagere inkomens krijgen volgens het planbureau vaker een lager schooladvies, en dit advies wordt minder snel bijgesteld.

"Blijkbaar hebben wij - jij, ik en docenten - onbewuste ideeën over bepaalde groepen mensen en dat zie je terug in het schooladvies", zegt Swart. "Leraren kunnen een onbewust lage verwachting hebben bij een leerling." De toets eerder maken dan het advies van de docent kan zo onbewuste vooroordelen uit de weg helpen.

Je best doen

De tweede reden dat het CPB adviseert het toetsmoment voor het docentenadvies te halen is dat nu niet alle kinderen even goed hun best hoeven te doen. Dat komt doordat het advies van de docent alleen kan worden bijgesteld als de leerling op de eindtoets hóger scoort. Een lage toets-score kan het eindadvies niet meer beïnvloeden. Die variatie zorgt ervoor dat de toets niet voor alle leerlingen een goede indicatie is van hun niveau, zegt Swart.

Swart legt uit: "Kinderen die van de leraar een VWO-advies gekregen hebben, hoeven dus niet meer hun best te doen voor de toets, hun advies kan toch niet meer omhoog."

Het CPB wijst ook op de veelheid aan toetsen die nu op de markt zijn. Er zijn inmiddels vijf verschillende soorten eindtoetsen, die wisselen in lengte, het aantal open en meerkeuzevragen en het soort vragen.

Volgens het CPB kan dat leiden tot kansenongelijkheid. "We zeggen niet dat de toetsen niet eerlijk zijn, maar het toetsadvies is nu nog onvergelijkbaar", zegt Swart.

Omdat geen enkele toets hetzelfde is opgebouwd, zijn vorig jaar bij elke toets eenzelfde set vragen toegevoegd. Het zijn als het ware een soort controle vragen. Per toets worden die vragen door een aantal kinderen gemaakt, om het niveau te kunnen vergelijken. "Vorig jaar is dat nog niet op een goede manier ingevoerd, dus onderzoek moet uitwijzen of het dit jaar wel tot de gewenste resultaten leidt."

Duidelijkheid in mei

De conclusies van het CPB ondersteunen de plannen van de coalitie. Regeringspartijen D66, VVD, CDA en ChristenUnie lieten al eerder weten dat leerlingen van groep 8 hun schooladvies pas zouden moeten krijgen als de resultaten van de eindtoets bekend zijn.

In het regeerakkoord van het kabinet-Rutte III staat dat het kabinet ook wil proberen "de eindtoets in het primair onderwijs te vervroegen en/of het eindadvies later uit te brengen".

Minister Slob zegt dat dit in overleg met alle betrokkenen gebeurt. In mei komt de minister met een definitief besluit over de eindtoets.