Zwitsers verzuchten over gesprekken met EU: 'We moeten gehoorzamen en stil zijn'
Ze hadden eigenlijk vandaag moeten beginnen, de onderhandelingen tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk over een toekomstige handelsrelatie. De dag na de brexit - die is uitgesteld van 29 maart tot 12 april - zouden diplomaten klaarstaan om te praten over een nieuw verdrag dat de relatie tussen de EU en het VK zou bepalen. Diplomaten drukten iedereen op het hart dat dat proces niet lang hoefde te duren. Maar in Zwitserland, dat ook met Europa onderhandelt over zo'n akkoord, weten ze inmiddels wel beter.
Al bijna vijf jaar wordt er onderhandeld om bestaande akkoorden (op vijf gebieden zijn er wel 120 deelafspraken) in één raamakkoord te gieten. Voor Zwitserland is er veel te halen, zoals toegang tot de interne Europese markt voor goederen en kapitaal.
Maar hoewel er voor Zwitsers veel te halen is, zijn partijen sceptisch. Bekijk de reportage van Sander van Hoorn:
Zwitserland is geen lid van de EU, maar wel van het Schengengebied, dus vrij verkeer van personen is er al. Toch is er voor alle toeristen en zakenlui een in het oog springend vooruitzicht bij een akkoord: het afschaffen van roaming-tarieven. Nu betalen burgers over en weer vaak nog enorme bedragen voor mobiele diensten. Zo ben je na vijf dataminuten ongeveer 60 euro kwijt.
Eisen van Brussel
Europa stelt eisen aan de Zwitsers: de strenge regels voor internationale arbeiders moeten soepeler worden, een deel van het EU-recht moet in Zwitserland toegepast worden en arbitrage door het Europees Hof van Justitie moet door Bern worden erkend.
Onacceptabel, zeggen linkse partijen in Zwitserland, want daarmee komt er een neerwaartse druk op de lonen en andere arbeidsvoorwaarden. Rechts wijst er dan weer op dat de Zwitsers met hun unieke vergaande vorm van directe democratie geen macht kunnen afstaan omdat die dan rechtstreeks bij de bevolking wordt weggehaald.
De topman van farmaciegigant Roche verklaarde onlangs in een interview dat het bedrijfsleven toegang tot de EU nodig heeft. Een parlementslid van de Socialistische partij zegt in reactie dat dat precies het probleem is met Europa. "Het is een unie van de bedrijven en het kapitaal. Wij zijn er om te waken voor de belangen van de arbeiders. De Zwitserse én de Europese."
Een bestuurder van de rechts-conservatieve Zwitserse Volkspartij (SVP) zegt "dat het bedrijfsleven zich juist zo succesvol kon ontwikkelen in Zwitserland, doordat land geen regels hoeft te accepteren van anderen".
Slikken of stikken
Een EU-ultimatum, een einde aan de gelijkschakeling van de Zwitserse aandelenbeurs, werd al meerdere malen verlengd. De EU zegt tegelijkertijd dat er niet meer verder onderhandeld kan worden. Het is slikken of stikken voor de Zwitsers, waar de oppositie dus zowel van links als van rechts komt. Na verlies aan de Groenen bij lokale verkiezingen, wil de SVP het raamakkoord met de EU nog nadrukkelijker inzet maken van de landelijke verkiezingen later dit jaar.
Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk zijn appels en peren. Met Zwitserland verlopen de onderhandelingen over een handelsakkoord moeizaam, maar met andere landen werden na een paar jaar wel verdragen gesloten. Vanuit Zwitserland klinkt er echter wel begrip voor de Britten, die ook hun ervaringen hebben met EU-onderhandelaars. Het sterkt velen in de overtuiging Brussel buiten de deur te houden. "Vroeger wilde 40 procent van de Zwitserse bevolking toetreden tot de EU. Nu is dat nog maar 10 procent", zegt een SVP-politicus.
Als er een akkoord komt moet de Zwitserse bevolking zich er - vanwege de directe democratie - nog in een referendum over uitspreken.