Europees Parlement stemt in met komst van omstreden 'uploadfilter'
Na jaren onderhandelen, compromissen sluiten en veel verzet heeft het Europees Parlement ingestemd met de nieuwe auteursrechtenrichtlijn. Daardoor worden internetplatforms als YouTube en Facebook aansprakelijk voor auteursrechtelijk beschermde video's, foto's en muziek.
Als gevolg van het omstreden 'artikel 13' uit de richtlijn moeten platforms filters gaan installeren die auteursrechtelijk beschermd materiaal weren, vrezen tegenstanders. Dat zou ten koste gaan van de vrijheid op internet. Afgelopen weekend nog gingen tegenstanders in Europese steden de straat op om hiertegen te protesteren. Alleen al in Duitsland waren er in verschillende steden tienduizenden mensen op de been. Of de regels echt zo uitpakken, moet in de praktijk nog blijken.
De nieuwe richtlijn is bedoeld om makers, zoals artiesten of filmproducenten, te compenseren. Hun werk wordt nu vaak zonder toestemming geüpload naar online platforms. Pas als het online staat kan de rechthebbende bezwaar maken, maar die is dan al inkomsten misgelopen. Soms zijn er wel afspraken over betalingen, maar die zijn vrijwillig. Rechthebbenden zijn dan ook blij met het besluit van het Europees Parlement.
Hoe zit het precies met artikel 13? NOS op 3 maakte deze uitlegvideo:
De bedoeling is dat platforms straks afspraken gaan maken met de rechthebbenden. Als die afspraken er niet zijn, moet de content worden geblokkeerd - vandaar de naam 'uploadfilter'. Er wordt rekening mee gehouden dat techplatforms het filter extra streng zullen instellen, omdat ze anders hoge claims kunnen krijgen.
Verwacht wordt dat grote partijen (zowel rechthebbenden als platforms) onderling wel afspraken zullen maken, maar voor kleinere partijen aan beide kanten is dat mogelijk lastiger.
Ook werd vooraf gewaarschuwd dat het uploadfilter mogelijk niet in staat zou zijn om memes, grappig bedoelde plaatjes, te herkennen. Dergelijke afbeeldingen kunnen onder de categorie parodieën vallen en zijn dan uitgezonderd van het filter. Maar de vrees is dat de automatische filters van de platforms onvoldoende kunnen onderscheiden in welke gevallen uitzonderingen gelden.
Kleinere platforms
Daarnaast lijkt de impact vooral aanzienlijk te zijn voor kleinere online platforms, die niet dezelfde juridische en technische capaciteit hebben als bijvoorbeeld YouTube. Denk aan internetfora zoals FOK! en Tweakers of videosite Dumpert. Deze partijen laten in reactie aan de NOS weten dat het nog te vroeg is om te zeggen wat de concrete gevolgen voor hen zullen zijn.
Het is onduidelijk hoeveel moeite je straks als platform moet doen om je 'uiterste best' te hebben gedaan bij filteren. Wanneer is het genoeg?
"De impact zal minder groot zijn dan soms is geroepen", verwacht Stef van Gompel, onderzoeker bij het Instituut voor Informatierecht aan de UvA. "Dat er iets gaat gebeuren, dat is zeker. Maar ik denk niet dat het internet zal worden kaalgeplukt en geen bestaansrecht meer zal hebben."
In een blogpost begin maart schreef de hoogste jurist van Google, Kent Walker, dat platforms niet verantwoordelijk zullen worden gehouden voor alles dat wordt geüpload, als ze laten zien dat ze hun uiterste best doen om de rechthebbenden te beschermen. Dat wordt gezien als een pluspunt.
Voorlopig veel onduidelijkheid
Tegelijkertijd roept het ook veel vragen op, zegt hoogleraar informatierecht Mireille van Eechoud. "Het is onduidelijk hoeveel moeite je straks moet doen om je 'uiterste best' te hebben gedaan. Wanneer is het genoeg?" En die onduidelijkheid zal voorlopig niet verdwijnen. "Ik denk dat het heel lang zal duren voordat alles is uitgekristalliseerd en dat het Europese Hof van Justitie uiteindelijk duidelijkheid zal moeten geven en daarvoor zijn meerdere zaken nodig", zegt de hoogleraar.
De wet omvat veel meer dan alleen artikel 13. Een ander onderdeel dat tot veel discussie heeft geleid, is artikel 11. Daarin worden de rechten van uitgevers geregeld. Het idee is dat zij moeten worden gecompenseerd voor verloren inkomsten, doordat adverteerders in zee gaan met grote techplatforms in plaats van met bijvoorbeeld kranten.
Enerzijds regelt dit artikel dat uitgevers mogen bepalen of artikelen worden overgenomen, anderzijds krijgen zij nu de mogelijkheid om bij zoekmachines, zoals Google, een vergoeding af te dwingen. Ook hier is het de vraag hoe het uitpakt en of het de mediawereld echt zal helpen.
Ze hebben te veel willen regelen.
De wetgeving is veelomvattend. Met de stemming van vandaag is er weer een horde genomen, maar daarmee is het eindstation nog niet bereikt. De raad van ministers moet er nog mee instemmen, maar de algemene verwachting is dat dat gebeurt. Daarna krijgen lidstaten nog zo'n twee jaar de tijd om de richtlijn om te zetten in nationale wetgeving. Nederland is tegen de komst van de richtlijn, vanwege artikel 11 en 13, en heeft er flink tegen gelobbyd.
Van Gompel en Van Eechoud benadrukken dat de wet niet alleen controverses bevat. Zo zorgt de wet voor meer bescherming van artiesten. "Maar de wet is zo lang en ingewikkeld, ze hebben te veel willen regelen", zegt Van Gompel.
