Felle uithalen in NOS-verkiezingsdebat met landelijke kopstukken

Het NOS-verkiezingsdebat voor de Provinciale Statenverkiezingen stond, na korte verklaringen van de partijleiders over de gebeurtenis van maandag in Utrecht, meteen op scherp.

Alle partijleiders spraken hun deelneming uit met de slachtoffers en nabestaanden. PVV-leider Wilders hield VVD-leider Rutte en CDA-leider Buma verantwoordelijk voor de aanslag. Hij werd daarin bijgevallen door FvD-leider Baudet.

Zij legden onder meer een verband met het immigratie- en integratiebeleid dat in Nederland wordt gevoerd.

Rutte reageerde daar geprikkeld op:

Baudet en Wilders kregen meteen weerwoord van GroenLinks-voorman Klaver. Die beschuldigde hen ervan dat ze een politieke munt uit de gebeurtenissen willen slaan. VVD-leider Rutte voelde zich rechtstreeks aangesproken, maar kreeg niet de kans om er direct op te reageren. Dat deed hij alsnog aan het begin van zijn debat met SP-leider Marijnissen over de zorg. Daarin noemde Rutte de woorden van Wilders en Baudet onaanvaardbaar. Hij zei ook dat hij het onaanvaardbaar vindt dat zij de gebeurtenis in Utrecht aangrepen om mensen tegen elkaar op te zetten.

Niet buigen voor terreur

Marijnissen sprak van "een krachtig signaal dat we hier staan" en zei dat de "democratie niet buigt voor terreur". Klaver noemde de gebeurtenissen in Utrecht "een nachtmerrie".

"Ik hoop dat heel Nederland kiest voor verbinding in plaats van verdeeldheid", zei PvdA-fractievoorzitter Asscher, die premier Rutte een compliment maakte voor zijn optreden maandag.

"In gedachten en gebeden zijn we bij de slachtoffers en de mensen en families die geraakt zijn. Het laat zien hoe kwetsbaar ons leven is en hoe relatief onze politieke plannen zijn", verklaarde SGP-leider Van der Staaij.

Het thema kreeg later op de avond een gevolg toen Wilders en Jetten tegenover elkaar stonden over de stelling van Wilders: 'de islam hoort niet bij Nederland'.

"Het zijn verschrikkelijke tragedies, maar u moet niet iedereen over een kam scheren", zei Jetten.

Wilders betoogde dat er wel gematigde moslims zijn, maar dat de islam zelf niet gematigd is. Hij bestreed de uitspraak van Jetten dat hij alle moslims in Nederland verantwoordelijk stelt voor de aanslag van maandag.

Jetten zei dat hij vindt dat de islam niets te maken heeft met de aanslag. Wilders wees hem erop dat de dader volgens een getuige 'Allahoe akbar' had geroepen en dat in zijn auto een tekst werd gevonden met uitspraken over solidariteit tussen moslims.

Verruwing

Van der Staaij ging in debat met Denk-leider Kuzu over hoe Kamerleden steeds harder met elkaar omgaan.

Van der Staaij ziet weleens bij Denk dat er op de persoon gespeeld wordt, in plaats van op de inhoud. "Stop ermee en wees een bondgenoot tegen de verruwing", vroeg de SGP'er. Kuzu beet hem op zijn beurt toe dat hij eerst bij zichzelf te rade zou moeten gaan. Hij verweet hem de Nashville-verklaring te hebben getekend en zich te hebben uitgesproken tegen immigratie.

"Het optreden van de Denk-mannen heeft bij mij het verlangen naar vrouwen in de politiek aangewakkerd", zei Van der Staaij, waarmee hij de lachers op zijn hand kreeg.

Realistischer

D66-leider Jetten wierp Klaver van GroenLinks voor de voeten dat zijn partij soms realistischer moet zijn en bijvoorbeeld het bombarderen van IS-doelen in Syrië had moeten steunen. In dergelijke gevallen kun je niet terugvallen op diplomatie, zoals GroenLinks dat dacht te kunnen doen, zei Jetten.

Klaver noemde het knap dat Jetten verschillen had gevonden in opvattingen over het buitenlands beleid tussen de twee partijen. Jettens stelling was dat GroenLinks niet altijd keuzes durft te maken, zoals bijvoorbeeld over een Europees leger, waar D66 voorstander van is.

Caroliene

Rutte kreeg in het debat met Asscher een black-out. "Caroliene, ik ben het even kwijt. Help!", riep hij grappend naar zijn politiek assistente in het publiek. Asscher maakte van de gelegenheid gebruik om uitgebreid zijn verhaal te doen over pensioenen en een beter inkomen voor onderwijzers.

De avond werd afgesloten met een debat tussen Klaver en ChristenUnie-leider Segers over de stelling of het regeerakkoord moet worden opengebroken om de klimaatdoelen te halen. Klaver verweet Segers dat de uitbreiding van Lelystad Airport haaks staat op het klimaatbeleid. "Hoe gaan wij aan mensen in Nederland vertellen dat ze hun huis moeten verduurzamen, maar dat er wel een nieuw vliegveld bijkomt?", aldus Klaver.

"Ik heb nooit een belofte gedaan om Lelystad tegen te houden, maar wij hebben wel een jaar uitstel bedongen. Het tweede wat wij hebben gedaan is een aantal voorwaarden scheppen voor dat vliegveld, bijvoorbeeld geen lage vliegroutes", reageerde de ChristenUnie-leider. "Ik beloof dat ik heel streng dat vliegveld aan die voorwaarden ga houden."

Eerste Kamer

CDA-leider Buma riep Asscher en Marijnissen tot samenwerking met het kabinet op, waarvan het kabinet en PvdA en SP volgens hem zullen profiteren. Het kabinet dreigt zijn meerderheid in de Eerste Kamer te verliezen en kan die steun dus goed gebruiken, terwijl de twee linkse partijen door breder samen te werken hun doelen eerder kunnen bereiken, maakte Buma duidelijk.

Alle leiders van de dertien politieke partijen uit de Tweede Kamer deden mee aan het debat. De stellingen waarover de landelijke kopstukken debatteerden werden aangedragen door de partijen zelf.