Mexico wil 60.000 man sterke Nationale Garde in strijd tegen drugskartels

• Eline de Zeeuw

  redacteur Buitenland

Het Congres in Mexico heeft gisteren ingestemd met de plannen voor een nieuwe Nationale Garde, van ruim 60.000 man sterk. Na jaren van mislukte strategieën tegen het alsmaar groeiende geweld in het land, hoopt president Andrés Manuel López Obrador met de nieuwe eenheid een vuist maken tegen de georganiseerde misdaad.

De zogenaamde Guardia Nacional moet gevormd worden door militairen (35.000), politieagenten (18.000) en mariniers (8.000). Over twee jaar moet de eenheid bijna worden verdrievoudigd, tot 150.000 man. De Garde moet al over een paar maanden operationeel zijn en krijgt voornamelijk politietaken. "Ze moet vrede en rust brengen", spreekt López Obrador de veelbelovende woorden.

De nieuwbakken president bezwoer afgelopen jaar nog te breken met de traditie van zijn voorgangers om het leger in te zetten in de war on drugs. 'Knuffels, geen geweerschoten' was een van zijn slogans in aanloop naar de verkiezingen in juli 2018.

"Je verwachte van hem dus een radicaal andere, verfrissende aanpak. Hij beloofde iets anders te doen dan presidenten de afgelopen dertien jaar in Mexico hebben gedaan - namelijk geweld met geweld bestrijden", zegt correspondent Marc Bessems. "Maar dit nieuwe onderdeel van de strijdkrachten is niet echt 'nieuw'. In de kern zet hij de militarisering van de strijd ermee voort."

Moordrecord

Het is hoe dan ook duidelijk dat er wat moest gebeuren in Mexico: waar 2017 met 29.000 moorden als gewelddadigste jaar de boeken in, werd dat record in 2018 alweer gebroken. 33.000 mensen werden toen met geweld om het leven gebracht.

Dit jaar belooft niet veel beter te worden: afgelopen januari blijkt de bloedigste januari sinds Mexico de cijfers bijhoudt. Veel van de moorden in het land zijn gerelateerd aan geweld van de machtige drugsorganisaties.

In 2006 verklaarde de toenmalige president van Mexico, Felipe Calderón, de war on drugs. Hij zette het leger in om de kartels te ontmantelen. "Hij maakte van een sociaal probleem een militair probleem, een oorlog dus. Het werd strategie de leiders van machtige bendes uit te schakelen, in de hoop zo de hele organisatie neer te halen", zegt Bessems. "Maar dat had vaak niet het gewenste resultaat. Integendeel."

Het uiteen vallen van grote drugsorganisaties zorgde er alleen maar voor dat de kleinere cellen die overbleven, elkaar met nog meer geweld bestrijden. "Wanneer je één hoofd afhakt, komen er vijf voor terug. Je creëert eigenlijk een nieuwe oorlog."

Het criminele landschap in Mexico is de afgelopen jaren nog complexer geworden, het geweld bruter. De vorming van een Nationale Garde krijgt forse kritiek van mensenrechtenorganisaties, waaronder Amnesty International. Die vreest dat de inzet van de strijdkrachten geen duurzame oplossing is voor het geweld. Amnesty noemt de Nationale Garde "meer van hetzelfde".

Hopen op een 'reset'

"De strijdkracht is onderdeel van een groter plan van López Obrador, genaamd Vrede en Veiligheid", nuanceert Wil Pansters. Hij is als hoogleraar verbonden aan de Universiteit Utrecht en Mexico-deskundige. "In dat plan speelt verzoening een rol. De president is er wel degelijk op uit dingen te veranderen in Mexico: hij wil de strijd aangaan met corruptie en kijken naar een verdergaande legalisering van drugs die drugskartels overbodig maken."

Bovendien kán hij het leger niet zomaar van de straten halen, zegt Pansters. "De lokale politie blijkt vaak corrupt en onder de duim gehouden door de georganiseerde misdaad. Daar kan alleen een krachtige instelling tegenop, en om die reden werd afgelopen jaren het leger ingezet."

Pansters is dan ook niet onmiddellijk sceptisch over het plan van een centraal aangestuurde Garde. "De Mexicanen hebben behoefte aan veiligheid en willen een instelling die ze eindelijk weer kunnen vertrouwen. López Obrador hoopt met de Nationale Garde op een reset. En hoewel die de onderliggende problemen niet oplost, kun je het ook omdraaien: niks doen brengt het antwoord ook niet dichterbij."