'Megaproces tegen Catalanen gaat niet om politieke ideeën'

• Rop Zoutberg

  correspondent Spanje

Dinsdag start bij het hooggerechtshof in Madrid de berechting van twaalf Catalaanse politici en politieke leiders. Ze worden gezien als de architecten van het Catalaanse referendum in 2017.

Het wordt een van de grootste strafprocessen ooit in Spanje. Zoals gebruikelijk in het land, ligt voor de strafzaak begint de strafeis van het Openbaar Ministerie al op tafel. Die eist tegen de twaalf Catalanen tussen de 7 en 25 jaar celstraf voor rebellie, opruiing en misbruik van belastinggeld.

De voornaamste verdachte in het proces is de voormalige vice-president Oriol Junqueras. Hij is de enige die 25 jaar tegen zich hoorde eisen. Junqueras is de voormalige voorzitter van de Catalaans-nationalistische partij ERC en in die kringen nog altijd mateloos populair.

Na hem volgen ex-ministers uit de regering van de gevluchte regioleider Carles Puigdemont. Belangrijke andere verdachten zijn de charismatische leiders van de zogenoemde burgerbeweging Jordi Sánchez en Jordi Cuixart. Tegen hen is 17 jaar cel geëist, net als tegen de oud-voorzitster van het Catalaans parlement, Carme Forcadell.

Referendum in 2017

In oktober 2017 stemden ruim twee miljoen Catalanen in een door het Constitutioneel Hof verboden raadpleging over zelfstandigheid van Catalonië. In een reactie nam de Spaanse regering destijds het bestuur in de deelstaat tijdelijk over. Een deel van de vervolgde politici en Catalaanse nationalisten zit al meer dan een jaar in voorarrest.

De zaak maakt nog altijd veel los in Spanje. Vandaag is Madrid opnieuw het toneel van een demonstratie voor de nationale eenheid, uitgeroepen door de liberale partij Ciudadanos, de conservatieve Partido Popular en de nieuwe uiterst rechtse partij Vox. Volgens de partijen doet de sociaal-democratische premier Pedro Sánchez te veel concessies aan Catalaanse onafhankelijkheidspartijen.

Bijna gelijktijdig zijn in negen Europese landen protesten aangekondigd tegen de "vervolging en repressie in Catalonië door de Spaanse staat". Overigens staat Nederland niet op de kaart van landen waar de bijeenkomsten worden gehouden.

"We weten heel goed dat het proces tegen de Catalaanse nationalisten ook in het buitenland veel aandacht genereert", zegt een bron op het Spaanse ministerie van Justitie. "Het belangrijkst is dat we naar buiten toe communiceren dat het Hooggerechtshof onafhankelijk is, en niet handelt namens de regering. We hopen echt dat het zo normaal mogelijk verloopt. Zonder incidenten. Het gaat niet om het vervolgen van politieke ideeën."

Grote afwezigen tijdens de rechtszaak zijn Puigdemont zelf en een aantal van zijn ministers. Het proces dat nu start gaat nadrukkelijk niet over de rol van gevluchte politici. Hun tijd komt wel, in de ogen van de Spaanse justitie. Die lijkt vastbesloten dit eerste strafproces - dat maanden gaat duren - tot een veroordeling uit te vechten.

Opmerkelijk in het proces is dat als beschuldigende partij los van het Openbaar Ministerie de uiterst rechtse partij Vox in de rechtszaal zit. De partij treedt op als de acusación popular, een soort mede-aanklagers namens het volk. "Onze aanwezigheid is een roep om gerechtigheid, om flinke straffen voor de mensen die terechtstaan. Ze hebben grote misdaden begaan", reageert Ivan Espinosa van Vox. "Dat zal niet makkelijk worden. Er is een enorme druk van de separatisten op dit proces."

Als getuigen in de zaak worden 500 politici en ambtenaren gehoord. Onder hen zijn oud-premier Rajoy, zijn vice-premier en de huidige burgemeester van Barcelona. In de zaak zijn nog zes andere verdachten, maar die staan alleen terecht voor ongehoorzaamheid en moeten bij een rechtbank in Catalonië voorkomen.