'Overheid maakt het voor mensen die in schulden zitten vaak erger'
De Nationale ombudsman komt met 'zeven geboden voor ambtenaren' voor het behoorlijk innen van schulden. Overheidsinstanties duwen burgers met betaalachterstanden nog steeds te vaak onnodig diep in de financiële problemen, vindt ombudsman Reinier van Zutphen.
Beleidsmakers erkennen dat al jaren, maar blijken onmachtig om de problemen aan te pakken. Het is tijd voor een andere mindset, zegt Van Zutphen.
Hij liet 2000 klachten analyseren die hij kreeg over invorderingspraktijken van onder meer de Belastingdienst, het Centraal Justitieel Incassobureau (boetes), DUO (studiefinanciering) en het UWV (uitkeringen).
"De overheid maakt het voor mensen die in schulden zitten vaak erger. Er komen verhogingen bij, er komen boetes overheen, mensen die niet kunnen betalen worden toch gedwongen om te betalen," zegt Van Zutphen. "De beslagvrije voet, dus wat je mag houden om te kunnen leven, eten en drinken, en je kinderen naar schoolreisje te kunnen laten gaan, wordt te laag vastgesteld."
Vijand of fraudeur
Aan aandacht voor de problematiek ontbreekt het niet. Aanhoudende noodsignalen van hulpverleners, tientallen onderzoeksrapporten en de goed bekeken documentaireserie Schuldig leidden tot actieplannen en wetsvoorstellen.
Maar het grootste deel daarvan is nog lang niet gerealiseerd. Zo zijn twee belangrijke maatregelen om schuldenaren te beschermen tegen opdringerige schuldeisers ernstig vertraagd. De Wet vereenvoudiging beslagvrije voet, aangenomen in 2017, wordt op zijn vroegst pas in januari 2021 van kracht. En noodzakelijke verbeteringen aan het zogenoemde Digitaal beslagregister zullen nog jaren op zich laten wachten.
Een belangrijke oorzaak voor de vertragingen ligt volgens Van Zutphen in het negatieve beeld dat veel overheidsinstellingen hebben van mensen met betalingsachterstanden. "Ze zien een burger met schulden als vijand of fraudeur. Als iemand die alleen maar schulden maakt en die niet wil afbetalen." Volgens de ombudsman willen veel mensen wel betalen, maar kunnen ze dat niet.
De uitgangspunten gelden, zegt de ombudsman, "voor de ambtenaren die aan de beeldschermen zitten, die de gevallen voor zich zien en die aan het loket met de mensen praten. Zij moeten de ruimte krijgen om het goede te doen voor de mensen in schulden. Pas daarna komen de wetten en regels."
Beterschap
Staatssecretaris Tamara van Ark (VVD) van sociale zaken, verantwoordelijk voor het schuldenbeleid, belooft beterschap. "Het is terecht dat de Ombudsman hier aandacht voor vraagt. Zijn voorstellen kunnen helpen om mensen met schulden beter te beschermen."
Van Ark noemt het "zuur" dat een maatregel vertraging heeft opgelopen die moet zorgen dat mensen die te maken hebben met beslagleggingen voldoende geld overhouden. "Ik verwacht komende week met staatssecretaris Snel van Financiën maatregelen te kunnen presenteren die de effecten van deze vertraging verzachten."
Ombudsman Van Zutphen benadrukt dat in Nederland 1,4 miljoen huishoudens problematische schulden hebben, of een groot risico lopen in financiële problemen te raken. Bij hen staat het vertrouwen in de overheid op het spel.
"Als de overheid jou niet wil helpen, terwijl je een heel serieus signaal afgeeft, als de overheid onredelijke eisen stelt aan of je in de schuldhulpverlening kan komen, dan is het vertrouwen heel snel weg. Niet alleen voor jou en je gezin, maar ook voor je familie en je vrienden. Want die denken: waar is de overheid eigenlijk mee bezig? Als we haar echt nodig hebben, dan is ze er niet."
Kijk hier naar het verhaal van Dayenne, die vanwege de problemen waar zij zelf tegenaan liep door haar belastingschuld, besloot schuldhulpverlener te worden:
