'Door de brexit is de discussie over een verenigd Ierland weer opgelaaid'

• Suse van Kleef

  correspondent Groot-Brittannië

In de Noord-Ierse grensstad Derry zit de schrik er goed in, nadat er ruim twee weken geleden een aanslag werd gepleegd met een autobom. Het incident herinnert de inwoners aan het gewelddadige verleden van hun stad die een hoofdrol vervulde in The Troubles.

Het bloedige conflict tussen katholieke pro-Ierse nationalisten en de protestante pro-Britse unionisten is nooit ver weg. Zeker nu niet: de brexit en de discussie over de Noord-Ierse grens zetten de broze verhoudingen weer op scherp.

De katholieke zestigers Charlie Barr en Gerry O'Connor nemen een kijkje bij de rechtbank waar de autobom afging. De schade valt mee, vindt Barr: "Kijk", wijst hij, "er is maar een klein deel van de stoeprand weggeblazen. Er zijn wat ruiten gesneuveld. Maar er zijn geen doden of gevonden gevallen."

Zijn vriend O'Connor vult aan: "Wij groeiden op tijdens The Troubles: bommen en ander geweld waren toen vrij normaal. We hebben honderden incidenten gehad. Bloody Sunday was hier." De mannen hebben wel erger gezien, willen ze maar zeggen. Toch kwam de recente aanslag ook bij hen hard aan.

"Ik ben wel behoorlijk geschrokken", vertelt Barr. "Vooral omdat we eigenlijk het gevoel hadden dat het leven in Derry eindelijk weer een beetje normaal was geworden. Het was voor het eerst in jaren dat er een bom afging." De locatie van de aanslag is geen toeval, vervolgt hij: "De auto is direct voor de rechtbank geparkeerd. Dit was een aanslag op de gevestigde orde."

De politie vermoedt dat de aanslag is gepleegd door de New IRA, een van de vele afsplitsingen van de katholieke afscheidingsbeweging IRA. "Het was een statement om te laten zien: wij zijn er nog, we zijn nooit weggeweest", denkt Barr.

O'Connor knikt: "Door de brexit en het grensprobleem is de hele discussie over een verenigd Ierland weer opgelaaid. Dan gaan voor- en tegenstanders zich weer roeren. Er zijn kleine groepjes hardliners aan beide kanten die wachten op hun kans om weer in de aandacht te komen en hun punt te maken. Ze gebruiken brexit nu als excuus om de onderlinge spanningen te laten oplopen en om angst te zaaien. Die angst bestaat hier in Derry altijd, en is na deze aanslag wel wat groter geworden."

'Dat is wat ze willen'

Toch willen de mannen dat er niet te veel aandacht wordt besteed aan het gewelddadige incident: "Dat is precies wat ze willen: publiciteit en serieus genomen worden. Terwijl: het is maar een hele kleine minderheid die kwaad wil. Ik ken niemand in Derry die dit soort gedrag goedkeurt, of ook maar enigszins zit te wachten op geweld."

Op een steenworp afstand van de rechtbank ligt The Fountain, de protestantse wijk van Derry. Een elektriciteitshuisje is beschilderd met de Britse vlag, de stoepranden hebben de kleuren van de Union Jack: hier wonen unionisten.

Ook in de protestantse enclave bracht de bomaanslag slechte herinneringen boven. "Iedereen is zich wezenloos geschrokken", zegt jongerenwerker Jeanette Warke. "In The Fountain zijn geen winkels dus we moeten van het terrein af om boodschappen te doen. Maar na de aanslag durfden veel mensen de wijk niet meer uit: bang om aangevallen te worden."

Verhalen over vroeger

In de dagen na de aanslag zocht ze haar vrienden op, protestanten én katholieken. Ze drukten elkaar op het hart diep adem te halen en de rust te bewaren in hun omgeving. "Dat was niet makkelijk. Er is veel boosheid. Ik zie ook angst bij de kinderen. Die kennen dit soort aanslagen alleen uit de verhalen over vroeger."

Net als veel anderen deelt ze de vrees voor een harde grens met douaneposten, mochten de onderhandelingen tussen het Verenigd Koninkrijk en de EU mislukken. "Dat zou geweld kunnen uitlokken. Controleposten waren vroeger een geliefd doel voor katholieke nationalisten. Die bliezen ze op, met alle gevolgen van dien."

Ze hamert op de kwetsbaarheid van de vrede in Noord-Ierland: "Er hoeft maar een dode te vallen en de boel ontploft. We doen ons best, maar het blijft een wankel evenwicht."

De Britse regering van Theresa May staat er bij veel inwoners van Derry niet goed op. Ze voelen zich in de steek gelaten en hebben niet het idee dat Noord-Ierland prioriteit heeft.

De Noord-Ierse grens mag dan wel het heetste hangijzer zijn geworden in de brexit-onderhandelingen, dat betekent niet dat er geluisterd wordt, vindt Warke. "Ik kan niet geloven dat er nog steeds geen oplossing is. En de onzekerheid in deze regio die duurt maar voort. Ik heb medelijden met mensen die hun boerderij op de grens hebben staan, of die bedrijfjes hebben die productie draaien in zowel Ierland en Noord-Ierland. Niemand weet wat er met hen te gebeuren staat."

"May is alleen maar bezig met het bij elkaar houden van haar eigen partij", vindt Gerry O'Connor. "Wij tellen nooit mee voor Westminster. Dat gaat al eeuwen terug. De unionisten denken dat ze gewenst zijn, maar dat geloof ik niet. Eigenlijk denk ik dat ze ons liever kwijt zijn dan rijk."

Het is het grote struikelblok voor de Britse premier May: de 'backstop'. Het is een van de afspraken die ze met de EU maakte, maar thuis in Londen wil niemand er iets van weten. Waarom ligt die 'backstop' toch zo gevoelig?