Belastingkorting op stekkerauto: cadeau voor rijken of noodzakelijke prikkel?

• Charlotte Waaijers

  redacteur Economie

Het zijn vooral de rijken die profiteren van belastingkorting op elektrische auto's. Dat zeggen critici na antwoord van de staatssecretaris Snel op Kamervragen over verkoopcijfers van stekkerauto's. Hoe terecht is die kritiek?

Eerst de cijfers: in Nederland werden vorig jaar 25.068 volledig elektrische auto's met belastingvoordeel verkocht. Gerekend was op 11.000. De gemiddelde waarde van de auto's werd vooraf geschat op 43.000 euro, maar dat is waarschijnlijk hoger uitgevallen.

Alleen al de ruim 8600 verkochte Tesla's kosten gemakkelijk 100.000 tot 150.000 euro per stuk. Aan de populairste goedkopere modellen, zoals de Nissan Leaf en de Volkswagen e-Golf, hangt een prijskaartje van rond de 40.000 euro.

Hoewel de belastingkorting voor de duurste categorie modellen zoals de Tesla en de Jaguar I-Pace op 1 januari (zoals al gepland) is vervallen, roepen de cijfers vragen op over of het beleid wel proportioneel is geweest. Het voordeel voor elektrische rijders kon oplopen tot tienduizenden euro's.

Al met al heeft de fiscus per bespaarde ton CO2 1700 euro minder binnengekregen. CDA-Kamerleden Agnes Mulder en Pieter Omtzigt vragen zich af of dat geld niet veel effectiever ingezet had kunnen worden. Ter vergelijking: een maatregel als zuinigere autobanden zou mogelijk 300 euro per bespaarde ton kosten.

Staatssecretaris Snel vindt het geld wel degelijk goed besteed. Hij wijst erop dat het hier om de eerste investeringen gaat die nodig zijn de omslag naar volledig uitstootvrije wagenvloot in Nederland mogelijk te maken, waar uiteindelijk heel Nederland van profiteert. Daarnaast zullen er steeds minder van de allerduurste, en steeds meer van de goedkopere nieuwe elektrische auto's verkocht worden, denkt de staatssecretaris.

Waarom die korting?

De overheid wil de uitstoot van CO2 terugdringen. Het totale wegverkeer in Nederland is goed voor zo'n 18 procent van alle CO2-uitstoot - daar valt dus wat te halen. In het regeerakkoord is afgesproken dat er in 2030 alleen nog maar nieuwe auto's verkocht worden die volledig elektrisch zijn. Daardoor zal de brandstofauto uiteindelijk volledig van de straten moeten verdwijnen. Volledig elektrische auto's stoten geen CO2 uit.

Een manier om dat doel te bereiken, is het minder duur te maken om in een elektrische auto te rijden. Zo moeten mensen sneller verleid worden een (nu vaak nog relatief dure) elektrische auto te kopen. Dat stimuleert autofabrikanten ook om er meer op de markt te brengen.

De overheid geeft daarom belastingvoordelen. Wie een auto rijdt die minder uitstoot, hoeft jaarlijks ook minder belasting te betalen. Bijvoorbeeld: geen BPM en motorrijtuigenbelasting en minder bijtelling.

Feitelijk geeft de overheid op dit moment dus geen geld uit aan subsidie voor de aankoop van die auto's, maar krijgt ze minder inkomsten door een korting op de belasting die betaald moet worden. Om op de lange termijn niet te veel inkomsten mis te lopen, bouwt de overheid dat voordeel langzaam af tot aan 2030.

Wat is er vervolgens gebeurd?

Iedereen die het afgelopen jaar een elektrische auto kocht, maakte aanspraak op belastingkorting, ongeacht hoe duur die auto was. In de praktijk waren het vaak de rijkere zakelijke rijders die gebruik maakten van de regeling.

Afgelopen jaar was er een run op de relatief dure nieuwe elektrische auto's, waarbij de kopers konden genieten van het fiscale voordeeltje: bijna de helft van de auto's kostte meer dan een halve ton. In meer dan 85 procent van de gevallen waren het zakelijke aankopen, volgens cijfers van het ministerie.

Deels is dat te verklaren doordat het belastingvoordeel voor deze duurste categorie per 1 januari is afgeschaft. Wie er nog van wilde profiteren, moest dus voor het nieuwe jaar toeslaan. Dat heeft de verkoopcijfers flink opgeschroefd, een zelfde effect als bij eerdere veranderingen in de fiscale bijtelling van lease-auto's.

Feit blijft dat de overheid veel belastinggeld misloopt door de fiscale maatregel: bij elkaar 700 miljoen euro afgelopen jaar. Dat is meer dan waarop was gerekend, zegt Snel in antwoord op vragen van de CDA-Kamerleden.

Er werden dus meer dan twee keer zo veel volledig elektrische auto's verkocht als waar het ministerie van uitging, en die waren gemiddeld ook waarschijnlijk duurder dan begroot. Financiën zit daardoor met een jaarlijkse tegenvaller van 65 miljoen euro. Dat zal meegerekend worden in het algemene begrotingstekort.

De komende jaren worden ook stap voor stap de belastingvoordelen voor goedkopere nieuwe elektrische auto's afgebouwd. En dan zullen ook kopers in die categorie nog snel een auto kopen voordat het voordeel afloopt, en dus waarschijnlijk een verkoopgolfje veroorzaken.

Nieuwsuur onderzocht de toekomst van elektrisch rijden. Bekijk hier de aflevering: hoe bereikbaar is elektrisch rijden?