Feyenoord-Ajax en de ijsbal van Wim Jansen: 'Huilbui Coby staat me bij'
Iedere editie van Feyenoord-Ajax heeft zijn eigen verhaal. Waarbij het ene sneller wordt vergeten dan het andere. De Klassieker van 7 december 1980 werd een legendarische. Niet zozeer vanwege de wedstrijd zelf, maar door het roemruchte ijsbalincident rond Wim Jansen.
Kees Jansma was die zondagmiddag de NOS-commentator tijdens de Klassieker. "Het is bijna veertig jaar geleden, dus ik kan me niet zo heel veel meer herinneren. Maar één ding is me heel erg goed bijgebleven."
"Dat is het beeld van Coby Jansen, de vrouw van Wim, die na afloop van de wedstrijd huilend door de catacomben liep. Al die jaren heeft Wim alles voor Feyenoord gegeven, zei ze, en dan dit. De huilbui van Coby staat me goed bij..."
Hoe was het zover gekomen, op die winterse decembermiddag in de Rotterdamse Kuip? Een kleine reconstructie.
Wim Jansen speelde liefst vijftien seizoenen voor Feyenoord. Na een kort verblijf bij Washington Diplomats in de Amerikaanse competitie maakte hij eind 1980 de overstap naar aartsrivaal Ajax. Op voorspraak van Johan Cruijff, zijn vriend en destijds ploeggenoot in Washington.
"Zijn overstap was voor veel Feyenoord-fans moeilijk te verteren", vertelt Jansma. "Het wás me ook een overstap. Meer spelers zijn van Feyenoord naar Ajax gegaan, maar bij Jansen was het voor veel fans onvoorstelbaar."
Extra pikant was dat Jansen zijn debuut zou maken tegen Feyenoord. In De Kuip nog wel. In de dagen voor de wedstrijd was er dan ook al genoeg te doen rond Jansen.
Sociale media waren er nog niet, maar 'Mister Feyenoord' werd desondanks bedolven onder de bedreigingen. Dat ging toen nog via brieven en anonieme telefoontjes. Jansen zou het niet moeten wagen om in 'zijn' Kuip tegen 'zijn' Feyenoord aan te treden, was de boodschap.
Paniek tijdens de warming-up
Jansen liet zich echter niet uit het veld slaan en kwam die middag, in Ajax-tenue, het veld op voor de warming-up in De Kuip, waar een flinke laag sneeuw over de grasmat lag. En toen ging het mis, of eigenlijk raak.
Want opeens lag Jansen groggy op de grond met een van pijn vertrokken gezicht. De kersverse Ajacied was in zijn oog geraakt door een ijsbal vanaf de tribune. In paniek werd Jansen door zijn medespelers naar de tunnel gedragen. Het drama was compleet nog voor de wedstrijd was begonnen.
Wat had ik een mazzel dat ik die ijsbal gewoon keihard op zijn oog gooi! Bij Wim Jansen!
De dader was een 12-jarige Feyenoord-supporter, Youseph Bushina. In een interview met de lokale omroep OPEN Rotterdam vertelde hij in 2014 dat hij niet bewust op Jansen mikte, maar gewoon 'geluk' had gehad.
Bushina stond al lang in de kou te wachten op de Ajax-spelers en had zijn sneeuwbal inmiddels tot een keiharde ijsbal gekneed. "Toen ging die tunnel open en met alles wat ik in me had, gooide ik die sneeuwbal naar die spelers. En wat had ik een mazzel dat ik die ijsbal gewoon keihard op zijn oog gooi! Bij Wim Jansen!", vertelde Bushina enthousiast.
Wazig
Jansen werd in de kleedkamer behandeld. Het projectiel was op zijn linkeroog gekomen en hij zag wazig. Afgesproken werd dat Jansen toch zou proberen te spelen. Mocht hij na een kwartier nog moeite hebben met zijn zicht, dan zou hij naar de kant gaan.
Toenmalig assistent-trainer Bobby Haarms van Ajax zag het allemaal voor zijn ogen gebeuren. "Het was een verschrikkelijk gezicht om hem in de kleedkamer te zien liggen", vertelde Haarms na afloop. "Aangeslagen en volkomen gedesillusioneerd. In je eigen huis zoiets meemaken, zoiets gun je niemand."
Op de tribune in De Kuip waar de 12-jarige Bushina stond, heerste ondertussen een andere stemming. "Iedereen kwam vragen: wie heeft er gegooid? Ja, dat was dus Mascotte. Zo noemden ze mij altijd omdat ik zo veel sjaaltjes droeg", vertelde Bushina in 2014.
"Die jongens waren blij dat ik het had gedaan en kwamen naar me toe. Moet je een colaatje, moet je een hamburger? Ik kon alles krijgen die dag", aldus de ijsbalgooier, die in het interview ook nog herinneringen ophaalt aan het slopen van treinen en bushokjes.
Verbaasd en verbijsterd
Jansma kan daar 39 jaar later weinig begrip voor opbrengen. "Ik ben verbaasd en verbijsterd dat zo iemand na al die jaren niet sorry zegt voor zo'n actie. De impact van dat incident was heel groot. Veel fans vonden het echt erg. Zij zagen hem toch als 'onze Wim', die altijd alles heeft gegeven voor Feyenoord."
Ondanks de ijsbal stond Jansen gewoon aan de aftrap, maar de Feyenoord-spelers was het incident natuurlijk ook niet ontgaan. En al meteen na de aftrap werd de oud-Feyenoorder in Amsterdamse dienst gezocht.
"Na het incident met die sneeuwbal was hij duidelijk aangeslagen", verklaarde Feyenoord-aanvaller Jan Peters destijds na afloop. "Er was weinig nodig om hem uit zijn ritme te halen en daarom heb ik geen medelijden getoond."
Jagen op Wim
Diverse malen was de toch al gehavende Jansen het slachtoffer van forse overtredingen. "We hadden afgesproken om op Wim te gaan jagen", zei aanvoerder André Stafleu. "Maar zo meedogenloos als het nu gebeurde was ook voor mij een volslagen verrassing. Ik zag af en toe tackles... niet te geloven gewoon."
Na ruim een kwartier was de lijdensweg van Jansen voorbij. Zijn zicht was nog steeds niet goed en hij werd vervangen door Piet Hamberg. Het hoornvlies van zijn linkeroog bleek beschadigd.
Feyenoord won de Klassieker die middag met 4-2, dankzij goals van Richard Budding (twee keer), Pierre Vermeulen en Jan Peters. Bij Ajax kwamen de doelpunten van Wim Kieft en Piet Hamberg.
Klacht
Jansen kon de training bij Ajax na een paar dagen weer hervatten, maar de Amsterdammers namen geen genoegen met de nederlaag.
Ajax diende een klacht in bij de KNVB omdat Feyenoord te weinig veiligheidsmaatregelen zou hebben genomen. Het duel zou ongeldig moeten verklaard en moeten worden overgespeeld zonder publiek. De tuchtcommissie van de KNVB ging niet in op die eis.
"Er was altijd wat in die periode", weet commentator Jansma nog. Zo was hij eerder dat jaar ook bij Ajax-Feyenoord in Amsterdam, toen de technische ploeg van de NOS door Feyenoord-supporters werd aangevallen. Daarbij viel één gewonde. De NOS besloot vervolgens geen opnamen te maken van de wedstrijd.
"Er was een enorme rivaliteit tussen Feyenoord en Ajax. Die is er nu natuurlijk ook nog, maar in mijn beleving was het toen veel heviger. Het hooliganisme was in opkomst. Nu zijn er veel meer veiligheidsmaatregelen. Het was een heftige tijd, heel extreem."