Twijfels over EU-voorzitter Roemenië: 'Gebrek aan moreel leiderschap'

• Mitra Nazar en Bert van Slooten

In Brussel zijn er zorgen over Roemenië, het land dat op 1 januari het stokje van Oostenrijk heeft overgenomen als voorzitter van de EU. Is het opgewassen tegen zijn taak? En is een land met een regering die de regels van de EU zelf niet zo nauw neemt, wel geloofwaardig als voorzitter?

Het is niet de eerste keer dat een land met een bedenkelijke reputatie het voorzitterschap van de EU voor zes maanden in handen heeft. Vorig jaar was het de beurt aan Bulgarije, waar onlangs nog een groot corruptieschandaal met EU-subsidies aan het licht kwam en journalisten te maken hebben met bedreigingen.

In Roemenië werd al ver voor de overdracht duidelijk dat intern politiek gerommel het voorzitterschap niet ten goede komt. Zelfs de eigen president, Klaus Iohannis, liet weten dat hij niet gelooft dat Roemenië het aankan. Vooral niet omdat het land wordt geregeerd door de machtige PSD. Deze sociaaldemocratische partij wordt geplaagd door corruptieschandalen. Verder wordt de PSD beschuldigd van het schenden van Europese regels en democratische waarden.

De voorzitter van de Europese Commissie Juncker gebruikte vlak voor Kerst al scherpe woorden. "Ik geloof niet dat de regering in Boekarest heeft begrepen wat het betekent om voorzitter van de Europese Unie te zijn", zei de Luxemburger in de Duitse krant Welt am Sonntag. "Om diplomatiek te handelen moet je goed naar anderen kunnen luisteren, en als het nodig is moet je je eigen strijdpunten naar de achtergrond kunnen schuiven. Of Roemenië dat kan, daarover heb ik twijfels."

Vernietigend rapport

Brussel heeft veel aan te merken op de staat van de democratie in Roemenië. In november verscheen een vernietigend rapport van de Europese Commissie. De democratie in Roemenië holt hard achteruit, was de boodschap. Belangrijkste punten: de afbraak van de rechterlijke macht, stagnatie in de aanpak van corruptie en de verslechtering van de persvrijheid.

Roemenië had juist flinke vooruitgang geboekt met de aanpak van corruptie dankzij het anti-corruptie-agentschap DNA. Hoofd van die organisatie, aanklager Laura Kövesi, leidde duizenden zaken, onder andere tegen verschillende prominente politieke leiders.

De PSD, die veel partijgenoten achter de tralies zag verdwijnen, wilde daar een einde aan maken. Afgelopen jaar werd Kövesi de laan uitgestuurd. Dat ontslag leidde tot protesten in de straten van Boekarest. Maar de regeringspartij blijft pogingen doen een wetswijziging door te voeren zodat duizenden voor corruptie veroordeelde politici en hoge ambtenaren amnestie kunnen krijgen. De officiële reden: de gevangenissen zitten te vol. Maar volgens critici is dat een rookgordijn voor het willen beschermen van partijgenoten, met name partijleider Liviu Dragnea.

Dragnea wordt beschouwd als de machtigste man van Roemenië, die achter de schermen aan de touwtjes trekt. Hij mag geen premier zijn omdat hij meermaals is veroordeeld voor verkiezingsfraude en corruptie met EU-subsidies. Hem hangt nu een gevangenisstraf van 3,5 jaar boven het hoofd.

Dragnea reageerde woedend op het kritische rapport van de Europese Commissie. Hij spreekt tegen dat de macht in Roemenië rond hem geconcentreerd is. "Ik kan de leugens uit het Westen niet langer accepteren," zei hij afgelopen maand.

'Gebrek aan moreel leiderschap'

Paul Tang, de fractievoorzitter van de PvdA in het Europees Parlement, spreekt over een "gebrek aan moreel leiderschap". Een land dat vanwege de schendingen van belangrijke democratische waarden een tik op de vingers heeft gekregen, wordt volgens hem minder serieus genomen op het moment dat het erop aankomt. "Het is wel Roemenië, krijg je dan te horen."

Het afpakken van de voorzittershamer was heel even aan de orde in november. Roemenië raakte in opspraak toen het Europees Parlement het land aansprak op de problemen met corruptie en vriendjespolitiek. Finland bood aan om het voorzitterschap desnoods vervroegd over te nemen, maar zover kwam het niet.

Premier Viorica Dancila, die wordt gezien als spreekbuis van Dragnea, stak er een stokje voor en liet weten dat Roemenië absoluut klaar is voor het voorzitterschap. Ook de voorzitter van de Europese Raad, de Pool Tusk, sprak zijn steun uit voor de Roemenen. Op nieuwsjaarsdag twitterde hij er alle vertrouwen in te hebben.

Ondanks zijn kritiek denkt ook Paul Tang (PvdA) dat het uiteindelijk wel zal meevallen. "Elk half jaar denk je: zijn ze er wel klaar voor? En elk half jaar blijkt dat wel het geval te zijn."