Gefilmde euthanasiewens steun in de rug voor alzheimerpatiënt
Euthanasie bij patiënten met dementie komt de laatste jaren steeds vaker voor. In 2009 gebeurde het nauwelijks; twaalf artsen maakten er toen melding van. In 2017 - het laatste jaar waar volledige cijfers over beschikbaar zijn - was dat aantal meldingen al opgelopen tot 169.
En toch is de procedure voor euthanasie bij mensen met alzheimer nog altijd complex. Zó complex dat meer artsen er volgens deskundigen voor terugdeinzen, sinds het Openbaar Ministerie besloot een reeks strafrechtelijke onderzoeken te beginnen. Ten minste één geval komt voor de rechter, maakte het OM in november bekend. Daarbij gaat het om de levensbeëindiging van een patiënt met vergevorderde dementie.
Het is één van de redenen dat artsen en familieleden van alzheimerpatiënten met een euthanasiewens vaker besluiten om video- en audio-opnamen te maken. Dat geeft patiënten de kans om op een helder moment, dus als zij niet in de war zijn, duidelijk te maken dat zij die doodswens wel degelijk blijvend hebben. Ze kunnen ook uitleggen waarom ze dat precies wensen. Artsen kunnen er bij een wilsonbekwame patiënt de ernst van het lijden mee aangeven.
Stickje
Constance de Vries heeft als arts van de Levenseindekliniek regelmatig met euthanasie bij patiënten met dementie te maken. Ze gebruikt zo'n video vaak als ze uitleg moet geven bij de Regionale Toetsingscommissie, die alle gevallen van euthanasie achteraf beoordeelt.
Het ondersteunt het dossier dat zij daar presenteert om te laten zien dat zij zich strikt aan alle wettelijke criteria heeft gehouden. "We zijn als artsen recent toch bevreesder geworden, hebben het gevoel dat het OM sterker op ons let. Ik heb bij de toetsingscommissie daarom eigenlijk altijd wel een stickje met beeldmateriaal bij me. "
Ook Jasmijn van Ooy, dochter van de afgelopen maart overleden Lucie Westenberg, pakte haar smartphone toen haar moeder eind 2017 op een rustig moment in de auto glashelder vertelde waarom zij vond dat het genoeg was geweest.
De Levenseindekliniek had de familie duidelijk gemaakt dat beelden belangrijk kunnen zijn. "Aan euthanasie bij dementie gaat een lang proces vooraf met veel gesprekken met de betrokken artsen", vertelt Van Ooy.
"Mijn moeder zat in grote spanning voor die gesprekken, want zij wilde per se zelf het moment van haar einde bepalen. Ze was bang dat ze op de beslissende momenten haar wens niet goed genoeg zou kunnen verwoorden en dat de euthanasie niet zou doorgaan. Het filmpje in de auto haalde de stress eraf."
Ik hoop dat het snel gebeurt, want ik ben zó moe.
"Emotioneel was mijn moeder nog redelijk goed, ze herkende ons ook tot het laatste moment nog. Maar op andere terreinen ging het al vrij snel hard achteruit. Aankleden duurde bijvoorbeeld uren. Ze wist bij een trui niet meer of haar armen of haar benen erin moesten. Ze werd midden in de nacht wakker en wist niet meer wie ze was, of ze in het juiste huis was en ze ging dan dwalen. Uiteindelijk was ze echt totaal op. En ze was heel bezorgd dat dat heel zorgvuldige proces richting euthanasie zó lang zou duren, dat ze uiteindelijk wilsonbekwaam zou zijn en de kans op euthanasie verkeken zou zijn."
Ook in latere stadia maakte Van Ooy daarom opnamen van haar moeder, met name vlak voor de uiteindelijke euthanasie. Besefte Lucie Westenberg nog wel goed genoeg wat er de volgende dag zou gaan gebeuren? "Ja", was het antwoord, "dan ga ik dood. Die euthanasie is helemaal wat ik wil. Echt. Ik hoop alleen dat het snel gebeurt, want ik ben zó moe."
Zacht en liefdevol
De volgende morgen, in maart 2018, kreeg Lucie Westenberg (77) inderdaad de zachte dood die zij zo vurig wenste, omringd door haar gezin. Dochter Jasmijn kijkt er met een dankbaar gevoel op terug.
Al is dat een beetje "raar en tegenstrijdig", omdat ze tegelijkertijd tien maanden later nog altijd diep in de rouw is. "Maar het feit dat we daar met z'n allen als gezin naartoe hebben gewerkt en het uiteindelijk gelukt is, heel zorgvuldig en in alle rust... Het was echt prachtig. Heel zacht en liefdevol."