Waarom Poetin zenuwachtig wordt van rapcultuur

• Sid van der Linden

  redacteur Online

Veel sporten, weinig drinken en roken, geen drugs en een gezonde liefde voor het vaderland. Zo ziet het Kremlin de Russische jeugd het liefst. Maar een jonge generatie rapartiesten kan dat ideale beeld wel eens bedreigen. Zij rappen over vrijheden, overheidsbeleid en - het gevaarlijkste onderwerp - opstand.

Het afgelopen jaar hebben de autoriteiten overal in Rusland hiphopconcerten afgelast. Zo werd in Krasnodar, in het zuiden, een stokje gestoken voor een optreden van rapper Husky. Zijn teksten gaan over armoede, corruptie en politiegeweld.

Husky was het niet eens met de afgelasting en klom op een auto om daar alsnog voor zijn fans op te treden. "Ik zal mijn muziek zingen, de eerlijkste muziek", riep hij voordat agenten hem van de auto trokken en arresteerden.

Een week later maakte rapper Gone.Fludd bekend dat hij twee concerten moest annuleren na druk "van alle politiediensten die je je maar kunt voorstellen". Ook tegen artiesten in andere muziekgenres wordt opgetreden. Concerten van popster Monetochka en punkband Friendzona mochten ook niet doorgaan.

Rapper Husky werd opgepakt voor 'straatschenderij', ofwel baldadigheid. De autoriteiten hadden de concertzaal al gewaarschuwd dat zijn optreden elementen bevatte van 'extremisme'.

En dat is een breed begrip in Rusland. "De wetgeving over extremisme is behoorlijk streng", zegt correspondent David Jan Godfroid. "Ook uitingen van protest vallen daaronder. Bijvoorbeeld posts op Facebook tegen het Kremlin of tegen de oorlog in Oekraïne."

Er zijn veel diensten in Rusland die zich bezighouden met extremisme. Wie ergens verdacht van wordt, krijgt een hele batterij overheidsfunctionarissen aan de deur. Van lokale rechercheurs tot agenten van de Federale Veiligheidsdienst FSB, de opvolger van de geheime dienst KGB. Het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft ook een speciale anti-extremisme-afdeling.

"Wie rapt dat Poetin niet deugt, wordt beschouwd als een bedreiging voor de staatsveiligheid. Dat wordt online gemonitord, er wordt gekeken wat er op sociale media wordt gezegd. Bekende rappers worden in de gaten gehouden en het is niet ondenkbaar dat er ook handlangers van de overheid undercover zijn in die rapcultuur. Het Kremlin doet er alles aan om alle neuzen in Rusland dezelfde kant op te krijgen."

Niet alle raps gaan over drugs en opstand en niet alle jongeren zijn ongehoorzaam naar het Kremlin. Er is wel degelijk een stroming in Rusland die rap als een levensstijl beschouwt. "Dat gebeurt online en ondergronds en verschijnt zo nu en dan in een club", zegt Godfroid. "Een aangekondigd optreden wordt dan snel in de kiem gesmoord omdat er dan ineens 'iets mis is' met de brandveiligheid of de elektriciteitsvoorziening."

De regering kreeg het harde optreden tegen de hiphopcultuur weer terug in het gezicht, online en in het openbaar. Bekende Russische rappers gaven een concert in Moskou om hun solidariteit met rapper Husky te tonen. Husky zat twaalf dagen vast en werd enkele uren voor het concert vrijgelaten. De autoriteiten zouden niet willen dat het concert een manifestatie voor de vrijheid van meningsuiting werd, vermoedt oppositieleider Alexei Navalny.

Rap reguleren

Nu lijkt Poetin open te staan voor discussie over zijn houding tegenover rap. Gisteren sprak hij bij een bijeenkomst in Sint-Petersburg met culturele adviseurs. Volgens de president werkt het afgelasten van concerten en de arrestatie van Husky averechts. "Als iets niet gestopt kan worden, moeten we het overnemen", zei hij. Daarom stelt hij voor dat het Kremlin een leidende rol gaat spelen in rapmuziek en jeugdcultuur.

"Poetin wil heel graag de jongeren onder zijn aanhangers scharen", zegt Godfroid. "Maar bij demonstraties zie je dat jongeren vaak de hoofdrol spelen. Poetin probeert nu erger te voorkomen, hij probeert het in te kapselen. Het grote verschil met vroeger is dat zo lang het internet vrij functioneert, er allerlei kanalen zijn die de staat niet controleert."

Op de staatsmedia zullen nu vast 'goede' rappers verschijnen, denkt Godfroid. "Komen er nu goedgekeurde rappers met een stempel erop? Dat gaat geen enkel resultaat hebben, maar het past wel in het beeld over hoe de jonge generatie wordt gecontroleerd."