Wie vrijgezel was, moest extra belasting betalen
Tsaar Peter de Grote wilde dat zijn Russen met de tijd meegingen en hun baard afknipten, de Engelse premier William Pitt had hard geld nodig om zijn oorlog tegen de Fransen te kunnen betalen en keizer Augustus en dictator Mussolini zagen de bevolking graag groeien. Wat doe je dan als leider? Belasting heffen.
Twintig 'bizarre belastingen' van over de hele wereld vormen vanaf dit weekend het onderwerp van een tentoonstelling in het Belasting- en douanemuseum in Rotterdam.
Het valt niet mee om belastingen aantrekkelijk uit te stallen in een museumzaal. "We hebben eigenlijk maar een paar museumstukken", legt conservator Wim van Es uit. Zoals bijvoorbeeld een klein zilveren muntje, met daarop een neus, een puntige snor, een sik en wat Russische letters.
Het stuk stamt uit de tijd van tsaar Peter de Grote. Toen die terugkwam in Rusland na zijn verblijf in West-Europa, was hij tot het inzicht gekomen dat het dragen van baarden niet hygiënisch is. Alle baarden moesten eraf. Wie zijn baard toch liet staan moest belasting betalen. "Het muntje was het bewijs dat iemand baardbelasting had betaald", verklaart Van Es.
Elke belasting een eigen kleur
In de museumzaal hangt het muntje achter glas, voor een kappersstoel naast een draaiend kappersuithangbord. Alles is roze geverfd. "Elke belasting heeft zijn eigen kleur." Dat maakt de tentoonstelling aantrekkelijker voor posts op sociale media. Wie wil, kan in de roze kappersstoel gaan zitten en een selfie nemen.
Even verderop staat een levensgrote pop van een jonge man, vanaf de grond reiken vrouwenarmen naar hem omhoog. Allemaal feloranje. Van Es: "Dat is de vrijgezel. Onder de Romeinse keizer Augustus en ook onder dictator Mussolini moesten vrijgezellen belasting betalen." Om maar te stimuleren dat ze zo snel mogelijk zouden trouwen en kinderen krijgen, zodat de bevolking zou groeien.
In een blauwe vitrine ligt een oud spel kaarten uitgestald. Op de schoppenaas staat een stempel: bewijs dat de speelkaartenbelasting is betaald. Vanaf de 16e eeuw moest iedereen van buiten het gewest Holland betalen voor de invoer van het spel, dat werd doorberekend aan de koper. Een voorloper van de omzetbelasting, volgens de conservator.
Geen groot succes, legt Van Es uit. "Speelkaarten werden massaal gesmokkeld vanuit België. De naleving van de belastingwet kostte meer dan dat het opleverde. En dus is die weer afgeschaft."
De belasting die William Pitt in de 18e eeuw op klokken en horloges invoerde had ook weinig effect. Het was een noodgreep van de Engelse premier om te voorkomen dat het land door de oorlog tegen de Fransen failliet zou gaan.
Dat leidde tot veel verzet. Niet alleen onder klokkenmakers: burgers deden massaal hun uurwerken weg. In herbergen en pubs kwamen juist klokken met grote wijzerplaten te hangen, voor wie gratis wilde weten hoe laat het was. Binnen een jaar was de belasting geschiedenis.
Bij elkaar vormen de twintig belastingen een inkijkje in de samenleving, denkt Van Es. "Dat is de essentie van belastingen. Als je de geschiedenis bekijkt, dan is die zo nauw verbonden met de ontwikkeling van de Nederlandse samenleving. En niet alleen de geschiedenis: het democratisch systeem dat we hebben is mede gebouwd op belastingen. En dat we als burger weten dat ze worden vastgesteld door een regering die we zelf kiezen."
Want uiteindelijk moeten we er maar blij mee zijn dat we ze betalen, vindt hij. "Dagelijks profiteer je, bewust of onbewust, van het geweldige stelsel dat we hebben. Alles dat je terugkrijgt van de overheid: van de straatverlichting die 's nachts brandt, tot het onderwijs dat we kunnen genieten tegen relatief lage kosten. Wees je daarvan bewust en geniet ervan."