Verkiezingskoorts bij de CDU: wie wordt de nieuwe Merkel?
Wie wordt de nieuwe Angela Merkel? Wie gaat haar na achttien jaar CDU-voorzitterschap opvolgen? 1001 gedelegeerden mogen vandaag hun stem uitbrengen op het partijcongres van de CDU in Hamburg. Er valt echt wat te kiezen: gaat de partij voor een radicale breuk met het verleden, en dus met Merkel, of wordt de verandering geleidelijk?
Er zijn twee grote kanshebbers: de technocraat en 'anti-Merkel' Friedrich Merz en de ervaren politica en Merkel-vertrouweling Annegret Kramp-Karrenbauer. Ook CDU-minister van Volksgezondheid Jens Spahn doet mee, maar hij maakt volgens analisten en peilingen weinig kans.
Degene die wint, wordt naast Merkel de belangrijkste persoon in de partij. Ook is de kans groot dat de winnaar bij de volgende verkiezingen kandidaat-bondskanselier wordt. Wie zijn Merz en Kramp-Karrenbauer?
Friedrich Merz, de 'anti-Merkel'
"Mijn naam is Friedrich Merz, Merz met een E". Als Friedrich Merz (63) zich voorstelt op de dag dat hij zijn kandidaatschap bekendmaakt, klinkt hij als James Bond. Waarschijnlijk geen toeval, want de 63-jarige zakenman wil graag worden gezien als de nieuwe sterke leider, als de man die orde op zaken komt stellen.
Merz is terug van weggeweest. Begin deze eeuw is hij CDU-fractievoorzitter. Hij geldt als grote belofte, maar wordt onverwacht door Merkel van zijn troon gestoten. Een pijnlijke gebeurtenis, die Merz volgens kenners nooit heeft kunnen loslaten.
Na een aantal jaar verwisselt hij de politiek voor het zakenleven. Daar gaat het hem voor de wind. Als zakenadvocaat en commissaris van verschillende bedrijven, waaronder de vermogensbeheerder BlackRock, verdient hij een fortuin.
Met die rijkdom loopt hij niet te koop, want in Duitsland roept dat eerder argwaan dan bewondering op. Het helpt hem niet dat tegen BlackRock een onderzoek wegens belastingfraude loopt. Ook zeggen critici dat hij als multimiljonair en eigenaar van twee privévliegtuigen niet weet wat er onder de "gewone bevolking" leeft.
Merz wil het conservatieve en economische profiel van de partij versterken. Hij belooft de kiezers terug te winnen die overstapten naar het rechts-populistische Alternative für Deutschland (AfD). Hij krijgt steun van de invloedrijke mkb-lobby binnen de partij en CDU'ers op de rechterflank.
Ook partijcoryfee Wolfgang Schäuble verraste laatst door openlijk zijn voorkeur voor Merz uit te spreken. "Hij is wat het land nu nodig heeft", zei hij in een interview met de Frankfurter Allgemeine Zeitung.
Mocht Merz het voorzitterschap krijgen, dan wacht de partij een turbulente tijd. Merz' relatie met Merkel is ronduit slecht. Hij zelf zegt dat hij prima met de bondskanselier zou kunnen samenwerken. Maar dat is volgens kenners schone schijn. "Hij houdt het nog geen vijf minuten met haar in een ruimte uit en zal alles doen om haar kanselierschap vroegtijdig te beëindigen," zegt Merz-watcher Michael Bröcker.
Annegret Kramp-Karrenbauer, de Merkel-vertrouweling
In de toespraken van Annegret Kramp-Karrenbauer, kortweg AKK, komt het woord ervaring tientallen keren terug. Het is haar 'unique selling point': als vroegere premier van de deelstaat Saarland heeft ze bewezen dat ze verkiezingen kan winnen, dat ze kiezers kan overhalen op de CDU te stemmen. Dat is iets dat haar tegenkandidaten niet kunnen zeggen. Ook in haar huidige functie als secretaris-generaal heeft ze al laten zien dat ze bruggen kan bouwen en crises kan afwenden.
Het is geen geheim dat Merkel AKK het liefst als haar opvolger ziet. Dat is tegelijkertijd een voordeel en een nadeel. Het voordeel is dat CDU'ers die niet op een revolutie zitten te wachten, maar op iemand die de partij geleidelijk wat meer naar het midden trekt, haar zullen steunen. Het nadeel is dat AKK wordt gezien als 'Merkel light'. En binnen de CDU is de behoefte aan verandering na achttien jaar Merkel duidelijk merkbaar.
De vergelijking met Merkel gaat overigens maar ten dele op. Qua stijl lijken ze op elkaar. AKK heeft net als Merkel geen groot ego, ze verbluft tegenstanders met haar dossierkennis en laat zich niet intimideren. Maar inhoudelijk is ze op veel vlakken conservatiever dan Merkel. Ze wil bijvoorbeeld een hardere aanpak van criminele asielzoekers. Ook heeft ze zich in ethische kwesties duidelijker uitgesproken, tegen gelijkstelling van het huwelijk voor homo's bijvoorbeeld. Meer dan Merkel spreekt ze de christelijke tak binnen de partij aan.
"AKK is veel moediger dan Merkel, ze durft veel meer risico te nemen", vertelt journaliste Eva Quadbeck, die een boek over AKK schreef. "Ze beweegt zich ook makkelijker onder de mensen. Met carnaval verkleedde ze zich zich als schoonmaakster, en liep met een zwabber door de menigte. Dat zou Merkel nooit doen."