Wat gebeurt er met jouw online data als je er niet meer bent?
Stel je krijgt een ongeluk en bent er plotseling niet meer. Wat gebeurt er dan met je telefoon, je laptop en al je online data? De meeste mensen denken daar niet over na. Hoog tijd voor bewustwording en regelgeving, vinden deskundigen.
"Tijdens het leven heb je er niet zoveel benul van," vertelt Heidi van Haastert, directeur van de Branchevereniging Uitvaartondernemingen. "Op het moment dat iemand komt te overlijden kom je er pas achter welke sporen online achterblijven."
En dat zijn er veel. Denk aan accounts op sociale media, maildiensten, online opslagaccounts, berichtendiensten, profielen bij webwinkels, streamingdiensten, datingsites, het account op mijnoverheid.nl, enzovoort. "Voor bezittingen zijn er regels en wetten als iemand overlijdt, maar voor data niet", constateert notaris Lucienne van der Geld.
Niet jouw bezit
Van der Geld, directeur van brancheorganisatie Netwerk Notarissen pleit al lange tijd voor het regelen van de digitale nalatenschap. Internationale bedrijven als Facebook en Google bepalen namelijk wat er met jouw data gebeurt als je er niet meer bent. Het is niet jouw bezit, dus valt het buiten de erfwet. Partners of familieleden hebben geen recht op de inhoud van je accounts of telefoon en laptop.
Via zijn werk als politierechercheur komt Sander van der Meer vaak in contact met nabestaanden die grote moeite hebben om toegang te krijgen tot online accounts. Zo is zijn onderneming Digitale Nazorg ontstaan, dat inmiddels is uitgegroeid tot een kenniscentrum over online nalatenschap.
"Nabestaanden willen toegang tot telefoons en laptops, maar ze willen ook weten welke online accounts ze moeten opzeggen." Ook al is opzeggen van accounts niet altijd de beste oplossing, want dan raken de nabestaanden dierbare of belangrijke data kwijt.
'We bleven achter met ontzettend veel vragen'
De familie van Femke weet hoe belangrijk data van een dierbare kunnen zijn. "Femke overleed plotseling aan een overdosis pijnstillers," vertelt haar moeder Janke Poortvliet. "We bleven achter met ontzettend veel vragen. Wij konden bij veel van haar online gegevens, maar we weten de toegangscode van haar telefoon niet."
De familie is ervan overtuigd dat ze via haar WhatsApp-gesprekken antwoorden kunnen krijgen op hun vragen. "De politie ziet het niet als een strafzaak dus ook zij kunnen niets doen." Twee jaar na haar overlijden, blijft Femke's familie proberen om bij haar WhatsApp-gesprekken te komen. Tot nu toe zonder resultaat.
Dat is waarom Lucienne van der Geld van Netwerk Notarissen pleit voor het regelen van je digitale nalatenschap. "Inventariseer op bijvoorbeeld je mobiele telefoon wat je hebt aan online bezittingen zoals cryptomunten, de inhoud van je iCloud en al je publicaties op het internet zoals je website en sociale media-accounts."
Wil jij weten hoe je dat nu al kunt regelen? Bekijk deze video.
Zonder wetgeving geen oplossing
Er zijn al manieren om bij leven te bepalen wat er gebeurt met je data, maar volgens de notaris is dat niet voldoende. "Het zou veel makkelijker zijn als er wetten zouden komen. Het is ingewikkeld omdat je te maken hebt met grote internationale bedrijven, maar het is wel mogelijk, bijvoorbeeld in Europees verband."
Privacywetten zijn ook van groot belang. "Misschien wil je niet dat je partner of andere nabestaanden bij je data kunnen. WhatsApp-gesprekken kunnen privé zijn en foto's intiem. Juist voor dit soort zaken zijn regels ontzettend belangrijk." Ook Sander van der Meer vindt dat de overheid zich moet buigen over dit vraagstuk. "Je kunt de problemen niet oplossen zonder wetgeving."
De problemen hebben de aandacht van het ministerie van Binnenlandse Zaken, maar plannen voor nieuwe wetten zijn er nog niet. Het ministerie is wel bezig om de eigen online dienstverlening te verbeteren, want ook daar schort het een en ander aan, concludeert de Nationale ombudsman eerder dit jaar. Zo blijven nabestaanden mails ontvangen van de Berichtenbox op mijnoverheid.nl. Het ministerie werkt nu aan een oplossing voor die problemen.
Voor nabestaanden zoals de familie van Femke is er tot nu toe nog geen oplossing. "Beleid en wetgeving op dit gebied gaan niet over één nacht ijs, maar het is wel nodig om dit soort schrijnende situaties in de toekomst te voorkomen," stelt Van der Meer vast. Tot die tijd roepen zowel hij als Lucienne van der Geld mensen op vast te leggen wie er na overlijden toegang heeft tot jouw online data.