Miljoenen voor vrouw die pulsars ontdekte, maar geen Nobelprijs kreeg
De Nobelprijs liep ze mis, maar nu krijgt Jocelyn Bell Burnell alsnog een prestigieuze prijs voor haar ontdekking van pulsars. In San Francisco krijgt de Britse astrofysicus vandaag de Special Breakthrough Prize, ter waarde van 3 miljoen dollar.
De 75-jarige Bell Burnell heeft al bekendgemaakt dat ze al het geld wil weggeven om wetenschap diverser te maken. Ze wil studiebeurzen verstrekken aan studenten en wetenschappers uit groepen die ondervertegenwoordigd zijn aan de universiteit.
300 meter papier
De prijs komt een halve eeuw nadat haar ontdekking wereldkundig werd gemaakt. In 1967 ontdekte Bell Burnell opmerkelijke signalen met een radiotelescoop die ze had helpen bouwen voor de Cambridge Universiteit. Daarvoor analyseerde ze dagelijks 300 meter aan papieren uitdraaien met gegevens.
De zwakke tonen herhaalden zich opvallend regelmatig. In eerste instantie vreesde de leider van het onderzoek daarom dat ze een aardse zender oppikten. Toen dat was uitgesloten, werd er zelfs rekening gehouden met een buitenaardse beschaving: het signaal kreeg de code LGM-1 mee, voor Little Green Men.
Toen Bell Burnell meer en meer soortgelijke signalen opspoorde, trok ze samen met haar begeleider Anthony Hewish uiteindelijk de conclusie dat het signaal afkomstig was van een extreem snel ronddraaiende neutronenster, de samengepakte resten van een gedoofde ster. Als een vuurtoren slingert die met een vast interval licht, radiogolven en straling de ruimte in.
Het beeld bestond dat wetenschap werd bedreven door een man die zijn onderschikten vertelde wat ze moesten doen.
De ontdekking opende een nieuwe wereld voor de astronomie. De pulsars boden een nieuwe manier om theorieën van Einstein te toetsen, droegen uiteindelijk bij aan de ontdekking van zwaartekrachtgolven en wierpen nieuw licht op het ontstaan van zware elementen.
De baas van Bell Burnell kreeg voor de ontdekking in 1974 de Nobelprijs voor Natuurkunde. Dat vond ze niet meer dan normaal, zei ze ooit. "Destijds bestond het beeld dat wetenschap werd bedreven door een man - het was altijd een man - die allemaal ondergeschikten in dienst had die alleen moesten doen wat hij zei."
Ook het feit dat ze moest stoppen met haar werk na haar huwelijk, nam ze voor lief. "Mijn verloving gebeurde tussen mijn ontdekking van pulsars drie en vier. Trots droeg ik mijn ring, maar dat had ik beter niet kunnen doen, want het betekende dat ik eruit stapte."
"Getrouwde vrouwen werkten toen niet. Het was beschamend als dat wel gebeurde, omdat het betekende dat de man niet genoeg verdiende." Desondanks zette Bell Burnell later haar eigen astronomiegroep op en werd later zelfs voorzitter van de prestigieuze Royal Astronomical Society.
Google, Facebook, Alibaba
De organisatie van de Breakthrough Prize noemt de ontdekking een van de grootste verrassingen in de astronomie. "Haar nieuwsgierigheid, nauwkeurige observaties en rigoureuze analyses onthulden een van de interessantste en mysterieuze objecten in het universum."
De Breakthrough Prize wordt sinds 2013 jaarlijks uitgereikt voor wetenschappelijke doorbraken. De prijs wordt gefinancierd door onder anderen Sergei Brin van Google, Mark Zuckerberg van Facebook en Alibaba's Jack Ma.
De Special Prize voor historische ontdekkingen wordt nu voor de vierde keer uitgereikt. Eerder ging de onderscheiding naar Stephen Hawking, wetenschappers van CERN en het team dat het bestaan van zwaartekrachtgolven bewees.