Chinezen gevangen tussen zorg voor de ouders en de keuze voor groter gezin

• Marieke de Vries

  correspondent China

"We willen geen tweede kind, omdat we al veel tijd en energie besteden aan onze dochter en haar alle aandacht willen geven." Yuxiao speelt met haar dochtertje, van net 3 jaar oud. Als ze de kleine Xiaobao vraagt of ze misschien een broertje of zusje zou willen, schudt ze heftig van nee. "Ik vind ze niet leuk", zegt ze. "Vandaar dat we niet twee kinderen willen", lacht vader Peng. "We luisteren naar haar mening en zij wil geen broertje of zusje. Dat weegt zwaar voor ons."

Het is een vaak gehoord argument bij jonge Chinese ouders om niet aan verdere gezinsuitbreiding te doen. Ze willen het eerste kind graag alle aandacht geven, omdat ze zelf als kind van de eenkindgeneratie ook zo opgevoed zijn. Bovendien kosten kinderen geld. Geld dat deze hoger opgeleide generatie, die het eindelijk wat beter heeft dan hun ouders, graag aan iets anders besteedt dan aan kinderen.

"Het is duur om een kind op te voeden, maar dat is niet de doorslaggevende reden om geen kinderen meer te willen", zegt Peng. "We houden gewoon zoveel van Xiaobao dat we niet weten hoe we onze liefde zouden moeten verdelen onder twee kinderen."

Correspondent Marieke de Vries ontmoette de ouders van Xiaobao en kijkt in haar reportage naar de oorzaken van het lage geboortecijfer:

Het wil dus nog niet erg vlotten met de bevolkingsgroei in China, sinds de regering de eenkindpolitiek heeft afgeschaft, nu alweer twee jaar geleden. Na een aanvankelijke piek in 2016, vlak na de afschaffing, daalt het geboortecijfer nu weer.

De Chinese overheid doet er alles aan om de bevolking aan te moedigen meer kinderen te krijgen. Zo zijn er reality soaps te zien waarin de zonnige kant van het gezinsleven met twee kinderen wordt getoond.

Ook verschenen er postzegels met een varkensgezin met drie biggetjes, die al snel viraal gingen op Chinese sociale media omdat het een signaal zou zijn dat ook de huidige tweekindpolitiek binnenkort wel eens zou kunnen worden losgelaten.

Bekijk hieronder een fragment van de reality soap 'Two child era', die in China wordt uitgezonden:

De reden dat er meer kinderen geboren moeten worden, ondanks de 1,4 miljard Chinezen die er al zijn, is dat de bevolking snel vergrijst. Volgens professor bevolkingsstudies Du Peng is de Chinese beroepsbevolking sinds vijf jaar aan het krimpen: "Ieder jaar krimpt de beroepsbevolking met drie miljoen, omdat mensen met pensioen gaan en er geen nieuwe aanwas is. Drie miljoen is geen groot getal in China, maar als we niet oppassen is straks een derde van onze bevolking bejaard. Daarom moedigen we de jongeren aan meer kinderen te krijgen."

Dat aanmoedigen gaat onder meer met deze postzegels van varkensfamilies:

Dat aanmoedigen gebeurt in de familieplanningsbureaus. Want in China mag je nog steeds niet zonder toestemming van de overheid een kind krijgen. Je moet je eerst melden bij een buurtplanningsbureau. Dezelfde bureautjes die in de jaren 80 en 90 tijdens de eenkindpolitiek gezinnen een boete oplegden als ze een tweede kind verwachtten, en in het ergste geval vrouwen tot een abortus dwongen als ze zwanger waren van een tweede kind.

Geen toestemming meer nodig

Haiyan Song is coördinator bij zo'n buurtplanningsbureau. Zij vindt dat haar baan de afgelopen jaren niet eens zoveel veranderd is. "Mensen komen bij me met de vraag wat ze moeten doen om een tweede kind te registreren. Ik hoef ze alleen maar te vertellen dat ze daar tegenwoordig geen toestemming meer voor hoeven vragen. Wij leggen uit wat het beleid van de overheid is."

De huidige generatie twijfelt ook over het hebben van twee of meer kinderen omdat ze ook nog voor twee paar ouders, de vier grootouders, moeten zorgen. "De verhouding was in de tijd van de eenkindpolitiek altijd een omgekeerde piramide vier-twee-een: vier grootouders, een stel van twee kinderen uit de eenkindpolitiek en dan een kindje. Nu wordt er van dat stel gevraagd er vier-twee-twee van te maken en dus moeten ze voor zowel hun ouders als voor twee kinderen zorgen. Daarom noemen we ze de sandwich-generatie. Ze zitten gevangen tussen hun ouders en hun kinderen."

Er bestaat geen AOW in China, en het pensioenstelsel staat nog in de kinderschoenen. Vandaar dat de zorg voor de ouders vaak op de schouders van de kinderen uit de eenkindgeneratie komt. De grootouders trekken daarom vaak bij de jonge gezinnen in om voor het kleinkind te zorgen.

Maar de grootouders willen liever niet voor twee kinderen zorgen. Na één kind vinden ze dat ze hun familieplicht hebben gedaan en willen ze van hun oude dag genieten. Dat is ook een factor die gezinsuitbreiding tegenhoudt. "Het echte probleem is dus dat we de sociale voorzieningen moeten verbeteren", zegt professor Du: "We moeten niet alleen de jonge ouders aanmoedigen, maar vooral ook zorgen voor betaalbare kinderopvang en goede pensioenen voor de ouderen, zodat de ouders kunnen blijven werken."

Daar sluiten de ouders van Xiaobao zich bij aan: "Als de overheid ons financieel meer zou ondersteunen met bijvoorbeeld een goede vergoeding voor de gezondheidszorg en onderwijs voor de kinderen, dan is het nog steeds onze eigen beslissing of we een tweede kind zouden willen of niet. Maar dan zou de kans wel groter zijn dat we ervoor zouden kiezen."