50 jaar Rietveld Academie: is de kunstopleiding nog van deze tijd?
De Gerrit Rietveld Academie bestaat 50 jaar. Sinds de Amsterdamse kunstopleiding in 1968 zijn intrek nam in een nieuw gebouw van De Stijl-architect Gerrit Rietveld, staat de academie bekend als een van de meest prestigieuze van Nederland. Geëngageerd, internationaal en kritisch.
De toelatingseisen zijn streng. Jaarlijks melden zo'n 1000 studenten zich aan. Slechts 30 procent van hen wordt toegelaten. De filosofie van de academie is om "talentvolle jonge mensen op zo'n manier begeleiden dat ze in staat zijn zelfstandig in de beeldende kunst of vormgeving te functioneren".
Van bohemien tot cultureel ondernemer
Het romantische beeld van de kunstenaar als bohemien die 'leeft van lucht' is natuurlijk al lang achterhaald. Maar er zijn tegenwoordig veel minder mogelijkheden om subsidies aan te vragen. Daar komt bij dat in 2012 de WWIK is afgeschaft, de uitkering waarmee het inkomen kon worden aangevuld. De kunstenaar moet zijn eigen broek ophouden. Dat is ook hoe dit kabinet het ziet.
Leren studenten op de Rietveld-academie hoe ze financieel zelfstandig kunnen zijn?
Stefano Keizers
"Nee, ik heb niet geleerd hoe ik als kunstenaar ondernemend kan zijn", zegt cabaretier Stefano Keizers. De cabaretier, die eigenlijk Gover Meit heet, is winnaar van de Wim Sonneveldprijs en kreeg landelijke bekendheid met zijn opmerkelijke optredens bij televisiequiz De Slimste Mens.
Het is inmiddels tien jaar geleden dat hij aan de Rietveld-academie afstudeerde als audiovisueel kunstenaar. "Ik herinner me een lesje van anderhalf uur waarin werd uitgelegd waar je subsidies aan kon vragen, dat was het."
Ben Zegers, directeur van de bachelor-opleiding en lid van het college van bestuur van de Rietveld, is zelf ook kunstenaar. Hij zegt dat impliciet in alle lessen aandacht is voor de rol van kunstenaar in de samenleving. "Maar het is niet zo dat we daar aparte lessen over geven. Alle docenten komen uit de beroepspraktijk en die nemen hun ervaringen op dat gebied mee."
"Wel gaan we de aandacht voor die kant van het kunstenaarschap explicieter maken", vertelt hij. "Zo hebben we onlangs oud-studenten gevraagd hun ervaringen op dit gebied te delen. Uit die verhalen blijkt dat ze meer dan de helft van de tijd bezig zijn hun werk de wereld in te krijgen. Ik zie ook dat kunstenaars steeds meer samen en multidisciplinair werken, dan sta je sterker."
Leeg vel
Kunstenaar Joost Conijn, bekend van zijn zelfgebouwde vliegtuigen, studeerde af in 1995. In Marokko bouwde hij in de woestijn een hek dat automatisch opent voor naderende auto's.
De Rietveld-academie was voor hem een plek waar hij alles wat hij tot dan toe geleerd had moest vergeten. Vanuit dat beginpunt ontwikkelde hij een eigen taal en perspectief. "De opleiding biedt je een leeg vel, dat jij moet invullen."
Van cultureel ondernemerschap kreeg hij niks mee. "Maar ik heb dat ook niet gemist", zegt hij. "Ik denk dat als je iets doet wat relevant is, zich dat vanzelf uitbetaalt. Ik kan er al 25 jaar van leven. Ik geef bijvoorbeeld ook lezingen, zoals bij de politie of defensie. Daar probeer ik met mijn verhaal vastgeroeste ideeën los te weken. Creativiteit is daarbij essentieel."
Netwerken
Schrijver en schilder Charlotte Mutsaers studeerde aan de Rietveld-academie en gaf er ruim tien jaar schilderles. "Maar over ondernemerschap - ik vraag me af of dat woord in de jaren 80 al bestond - bracht ik de studenten weinig bij. Dat deed in die tijd trouwens niemand. Ik vind het een verarming dat het in de kunsten nu tot vervelens toe over poen en roem gaat. Ik realiseer me dat het nodig is om jezelf aan de man te brengen, maar of je dat kunt leren."
"Uiteindelijk draait het om het vakinhoudelijk opleiden van kunstenaars en vormgevers", zegt Zegers. "Wat centraal staat in ons onderwijs is 'opnieuw leren kijken', zeg maar het lege vel van Joost Conijn. De studenten bevrijden van aannames en gewoonten, zodat ze de werkelijkheid vanuit een nieuw perspectief gaan bekijken. Ik denk dat wij daar van alle kunstopleidingen het meest radicaal in zijn."