Meer mensen hebben last van Schiphol: 'Officieel bestaat mijn geluidsoverlast niet'

• Hugo van der Parre en Ben Meindertsma

  Research-redacteuren

Minimaal 198.000 volwassenen in de wijde omgeving van Schiphol hebben ernstige last van vliegverkeer, blijkt uit belevingsonderzoeken van de GGD in 45 gemeenten rondom de luchthaven. Het cijfer is een stuk hoger dan uit eerdere onderzoeken naar voren kwam. Schiphol ging in 2016 uit van 138.500 mensen, en het Planbureau voor de Leefomgeving noteerde 155.959.

De onderzoeken zijn door meerdere GGD's gedaan in 2016 en samengebracht door de Milieufederatie Noord-Holland. Het is voor het eerst sinds 2005 dat er een totaalbeeld ontstaat van de hinderbeleving onder inwoners van Noord- en Zuid-Holland.

Dat het in het nieuwe onderzoek om veel meer mensen gaat, komt doordat in eerdere onderzoeken alleen mensen zijn meegerekend die binnen de afgesproken geluidscontouren rondom Schiphol wonen. Hoeveel mensen daarbuiten ook ernstige hinder ervaren, is sinds 2005 niet meer berekend.

Deze cijfers komen uit 2016. De meeste overlast is in de regio Aalsmeer-Uithoorn, maar dus ook verder van Schiphol af:

GGD-onderzoeksmanager Jelle Buijtendijk spreekt van "een serieus onderzoek, dat iets zegt over de gezondheid van inwoners". Met name slaapverstoring kan schadelijk zijn: "Als je geregeld uit je slaap wordt gehaald, krijg je last in je dagelijks functioneren. Je raakt geprikkeld, kan concentratieproblemen krijgen. Uiteindelijk leidt het tot stress en is het slecht voor je gezondheid".

Directeur Sijas Akkerman van de Milieufederatie Noord-Holland verbaast zich erover dat mensen buiten de geluidscontouren in andere onderzoek niet meetellen. "Nu is er discussie over de groei van Schiphol. Dan moet je in de hele omgeving vragen hoe de hinder wordt ervaren en niet alleen aan de mensen binnen de contouren."

Daarnaast vindt hij de hinderbeleving die inwoners zelf aangeven waardevoller dan berekeningen. "De GGD's hebben de mensen gevraagd wat ze echt ervaren aan geluid van vliegtuigen en dan zie je dat de overlast veel groter is dan Schiphol rapporteert."

Heiloo is een van de gemeenten die in 2016 grotendeels buiten de contouren lagen. Het dorp ligt op veertig kilometer afstand van Schiphol onder de aanvliegroute naar de Polderbaan. Veel inwoners van deze gemeente worden niet meegerekend in de statistieken, terwijl volgens de GGD Hollands Noorden een derde van alle inwoners in Heiloo ernstige hinder zegt te ervaren.

Ook in het nabijgelegen Castricum ervaart bijna een kwart van de ondervraagden ernstige geluidshinder, terwijl ook die gemeente voor een flink deel buiten de geluidscontouren ligt. Ellen Woudenberg woont er anderhalf jaar.

"Elke nacht komt er om 04.00 uur een groot vrachtvliegtuig uit China en vanaf 04.30 uur begint een soort invasie van vliegtuigen die vanaf zee binnenkomen", zegt Woudenberg. "Elke paar minuten weer een toestel. Gemiddeld komen er per dag 175 vliegtuigen over op een hoogte van 600 tot 1000 meter, kan ik zien op Flightradar. Op een slechte dag zijn het er wel 500."

Soms is het een uurtje stil, maar dan begint het weer, zegt Woudenberg. "Tot 's avonds laat. Je wordt er wakker van, het verstoort de gesprekken en de televisie. Het is onleefbaar."

Ellen Woudenberg was juist in Castricum gaan wonen omdat het in een stiltegebied ligt, vertelt ze:

Geen isolatie-subsidie

De Castricumse woont buiten de afgesproken geluidscontouren. Daarmee telt ze niet mee in de statistieken. "Je komt ook nergens voor in aanmerking, zoals isolatie-subsidie. Officieel bestaat mijn geluidsoverlast niet."

Volgens Akkerman van de Milieufederatie Noord-Holland is de overlast in deze regio vooral het gevolg van vliegtuigen die laag oplijnen, oftewel invoegen in een rij om aaneengesloten naar Schiphol te vliegen. "Op die manier kan Schiphol meer vliegtuigen afhandelen."

Aalsmeer

De meeste overlast wordt ervaren in de gemeenten Aalsmeer en Uithoorn, waar bijna 40 procent van de inwoners ernstige hinder ervaart. Deze gemeenten liggen dicht tegen de Aalsmeerbaan aan en zien vliegtuigen op zo'n 500 meter hoogte overkomen. De afgelopen jaren is het aantal starts en landingen op de Aalsmeerbaan fors toegenomen, doordat de Kaagbaan en de Polderbaan al min of meer vol gevlogen zijn.

Wat Akkerman betreft wordt er elk jaar een groot geluidsbelevingsonderzoek gedaan in de omgeving van Schiphol. "Dan krijg je een veel betrouwbaarder beeld van de hinder. Op basis daarvan kun je zeggen of de hinder afneemt of niet. En dan kun je zeggen of Schiphol wel of niet kan groeien."

Het Planbureau voor de Leefomgeving concludeerde in september al dat het aantal gehinderden binnen de geluidscontouren in twaalf jaar tijd met 47 procent is toegenomen. Een deel daarvan wordt veroorzaakt doordat het aantal inwoners ook is toegenomen door de komst van nieuwe woningen in dit gebied. Als die niet worden meegerekend, gaat het om een groei van 31 procent.

Schiphol zegt in een reactie op de cijfers van de GGD en de Milieufederatie dat het aantal gehinderden via verschillende methoden is vast te stellen. "Wij gebruiken de methode die de overheid heeft vastgesteld. De methoden kunnen verschillen, maar het doel is hetzelfde: inzicht in de hinder en die beperken".

De luchthaven steunt het plan van de minister om het meten van geluid, naast berekenen, een grotere rol te geven. Schiphol wijst er verder op dat de sector al werkt om vliegen stiller te maken. Het gaat dan om betere landingsprocedures, aanschaf van stillere vliegtuigen en het plan om lagere tarieven te rekenen voor stillere toestellen en hogere voor vliegtuigen die meer lawaai maken.

Milieueffectrapportage

In de loop van november wordt de milieueffectrapportage (MER) voor Schiphol verwacht. Daarin staat beschreven wat de milieugevolgen zijn van een eventuele groei van het luchtverkeer op Schiphol. Het rapport is bepalend voor de discussie over de toekomst van Schiphol, want alle betrokken partijen - luchtvaartsector, bewoners, milieugroeperingen, gemeente en provincies - zullen er argumenten aan ontlenen om hun positie te bepalen.