Het bevrijdende goud van Ada Kok, 50 jaar geleden

Op de dag af 50 jaar geleden viel een immense last van de brede zwemschouders van Ada Kok. De zwemvedette won eindelijk de grote prijs die nog op haar palmares ontbrak: olympisch goud. De titel voelde voor Kok in vele opzichten als een bevrijding.

Wekenlang vertoefde zij met de olympische ploeg in het atletendorp van Mexico-Stad en had zij zich te schikken naar de strikte gedragsregels van de coaches en van het Nederlands Olympisch Comité (NOC). "Het keurslijf was voor mij heel moeilijk om te accepteren. Wij moesten om acht uur 's avonds al op de kamer zijn. En dat vond ik een crime", vertelt gezelligheidsdier Kok. "Maar ik was met mijn 21 jaar één van de oudsten en ik moest het goede voorbeeld geven voor de jongeren."

Hoge verwachtingen

Niet alleen het strakke regime in Mexico benauwde Kok. De hooggespannen verwachtingen leverden ook veel druk op. Tussen 1963 en 1967 zwom ze liefst negen keer een wereldrecord op de 100 en de 200 meter vlinderslag.

Maar bij de Spelen van Tokio in 1964 moest ze genoegen nemen met tweemaal zilver. En zo werd het vier jaar later in in Mexico-Stad nu of nooit. Haar eerste afstand, de 100 meter vlinderslag, liep echter uit op een echec. Kok belandde naast het podium.

"Ik ging af als een gieter, kwam niet op gang. Mijn brandstof was op. Iedereen was verbijsterd. De nationale coach, ikzelf", vertelt Kok.

Waar de zwemster na de dramatische nederlaag behoefte had aan een arm om haar schouder, liet de begeleidingsstaf haar moederziel alleen achter. "De dokter zei: 'ga maar lekker onder de warme douche zitten uithuilen. Dat zal je goed doen.' Maar toen ik de volksliederen hoorde bij de ceremonie moest ik nog harder brullen."

Bus gemist

Eenmaal aangekleed was Kok volledig op zichzelf aangewezen. "Er was niemand meer. En ik zag de laatste bus naar het olympisch dorp wegrijden. Toen ik daar stond, dacht ik: nou, dit is het dan. Ik was niks meer. Niemand. Ik was Truus Bakker uit Amsterdam die de finale had gemist."

Het lijkt een aangrijpende scène uit een film. De letterlijk afgedropen Ada Kok die in alle eenzaamheid de bus het donker van de Mexicaanse nacht in zag rijden. Maar in het hoofd van de zwemster zorgde het voor een ommekeer. "Er bouwde zich een soort agressie in mij op. Kom op, ik heb de 200 meter nog. En ik laat dit niet zomaar van mij afpakken. Ik ga strijdend ten onder."

Intimideren

Op de finaledag maakte de agressie plaats voor een ongezonde dosis wedstrijdspanning. "Een olympische finale is verschrikkelijk. In de voorstart kijk je elkaar aan. Wat gaat er gebeuren? En hoe goed ben jij? De intimiderende rol spelen. Heel achteloos fluiten, of met je vingers op de stoelrand tikken. Dan word je goed zenuwachtig."

Daar kwam bij dat Kok, juist gemasseerd met gladde olie, de grootste moeite had om bij het startblok haar trainingsbroek uit te krijgen. "Er stond een official meewarig naar mij te kijken. Ik dacht ook: wat doe ik hier in godsnaam?"

De eerste 150 meter van haar race lag Kok op achterstand. De West-Duitse Helga Lindner leek de Nederlandse topfavoriet af te troeven. "Toen dacht ik: ho, ho, ho. Dit zijn de laatste 50 meter en nu pers ik er alles uit. De laatste 10 meter heb ik zonder adem gezwommen, met mijn hoofd naar beneden. En maar gaan, gaan, gaan. Gelukkig kwam ik goed uit."

Kok versloeg Lindner uiteindelijk met eentiende van een seconde en voelde zich de koning te rijk. "De euforie, hè. Ik dacht ook te voelen dat het hele stadion mij die medaille ook gunde."

Intens genoot Kok van de ceremonie in het stadion. En vastbesloten was ze om daarna de bloemetjes eens flink buiten te zetten.

Dansen in Mexico

"Dit was míjn medaille. Ik had ervoor getraind. En die ging ik vieren. Een leuk jurkje, make-up en een leuke meneer aan mijn arm. Zo zijn we Mexico ingegaan. Mensen toeterden op straat, ik liep op wolken. We gingen van de ene discotheek naar de andere. Ik heb gedanst, een glaasje gedronken en het heerlijk gehad. Maar ik vergat dat ik mij nog moest melden in het atletendorp."

Daar bleek de ploegleiding niet blij met de feestende Kok in het onrustige Mexico. Even werd overwogen om 'gouden Ada' voortijdig naar Nederland te sturen. Maar dat had weinig zin, twee dagen later zaten de Spelen erop. "Dus heb ik respijt gekregen en kon ik met de ploeg mee terug naar Amsterdam. En toen was het helemaal feest!"