Nederland en Turkije 'kijken nu vooruit'
Excuses zijn er niet gemaakt, en er zijn geen voorwaarden vooraf. Maar de relatie tussen Nederland en Turkije is weer volledig hersteld. Vanmiddag is de band bezegeld met een bezoek van minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok aan de Turkse hoofdstad Ankara. "We hebben besloten nu vooruit te kijken. Wat gebeurd is, is gebeurd."
Tijdens de persconferentie die Blok en zijn Turkse collega Mevlut Cavusoglu gaven, kwam die laatste met een opmerkelijke kijk op het afgelopen jaar. Gevraagd of hij nog altijd van mening is dat Nederlanders en de Nederlandse regering "overblijfselen van nazi's en fascisten" zijn, sprak hij tegen dat dat ooit zo was gezegd:
President Erdogan en Cavusoglu noemden Nederlanders en de Nederlandse regering vorig jaar maart wel overblijfselen van nazi's en fascisten. Aanleiding was het weren van Cavusoglu (en later de Turkse minister Kaya van Familiezaken) voor een campagnebijenkomst in Nederland, kort voor het referendum over een grondwetswijziging waarvoor ook Turken in het buitenland mochten stemmen.
De uitspraak werd vastgelegd:
Die uitspraak leidde in Nederland tot veel verontwaardiging. Toen minister Kaya, die in plaats van Cavusoglu vanuit Duitsland met de auto naar Rotterdam was gekomen, niet mocht spreken bij het Turkse consulaat, sloeg de vlam in de pan. Er volgde een confrontatie tussen een deel van het publiek en de Mobiele Eenheid; de Turkse regering reageerde woest.
Excuses eisen
Voor het herstellen van de relatie vonden beide landen dat de ander excuses moest maken. Van die eis was vanmiddag niets meer over. "Geen van beide landen heeft excuses gemaakt", zei Blok. "We hebben afgesproken dat we niet blijven terugkijken. Het was onverkwikkelijk, nu kijken we vooruit. We delen veel belangen."
Blok verder: "We hebben elkaar nodig in de strijd tegen terrorisme. Turkije is een doorgangsland, ook naar Nederland. Dan is het van groot belang dat je samenwerkt. Op het gebied van handel moet je met elkaar verder. Er is in Nederland een grote bevolkingsgroep van Turkse afkomst, ook om die reden is het van belang dat we nu vooruitkijken."
De minister kwalificeert de herstelde relatie tussen Nederland en Turkije "zeker als een vriendschap". Volgens hem kunnen vrienden elkaar goed nieuws brengen, maar kunnen ze ook eerlijk zijn als dat nodig is.
Turkije veranderd
Turkije is een ander land dan op het moment dat de relatie met Nederland bekoelde. Sinds maart 2017 is een nieuwe grondwet van kracht, waarbinnen de macht zich concentreert rond president Erdogan. Internationaal is er weinig geloof meer in de onafhankelijkheid van de Turkse rechtelijke macht. Politieke oppositie krijgt weinig ruimte en honderden journalisten, advocaten, wetenschappers en politici zitten in de gevangenis.
Blok: "We hebben nu de gelegenheid om ook die onderwerpen weer aan de orde te stellen. De gesprekken gaan ook over de rechtsstaat, over het feit dat mensen gevangen zitten. Dat heb ik aan de orde gesteld en zal ik ook aan de orde blijven stellen."
Turkse cel
Nog altijd zit een aantal Nederlanders met de Nederlandse en Turkse nationaliteit vast in Turkije. Volgens Buitenlandse Zaken zitten zeker twee Nederlanders in de gevangenis. Twaalf anderen hebben tijdens een bezoek aan Turkije een uitreisverbod gekregen, en kunnen dus niet terug reizen naar Nederland. Mogelijk gaat het om veel meer gevallen, de veertien zijn de gevallen die zich gemeld hebben bij het ministerie.
Het lot van deze Nederlanders, van wie sommigen niet eens weten waarom ze vast zitten in Turkije, is in de gesprekken ook aan de orde gekomen, zegt Blok. "Ik heb gevraagd om een fatsoenlijke behandeling en een eerlijke rechtsgang." De vrijlating van de Nederlanders is niet als voorwaarde gesteld aan het verbeteren van de relatie. Blok herhaalt: "Ik heb gevraagd; doe het zorgvuldig, doe het snel en doe het respectvol."
Ook andere knelpunten tussen Nederland en Turkije lijken niet meteen opgelost. Premier Rutte noemde eerder het Turkse plan om Turkse weekendscholen in Nederland te gaan financieren "ongemakkelijk". De scholen zouden onder andere de band tussen Turkse Nederlanders en Turkije moeten versterken.
"Ik heb benadrukt dat die scholen transparant moeten zijn", zei Blok vanmiddag. "En dat de leermiddelen openbaar moeten zijn en er toegang moet zijn, bijvoorbeeld voor journalisten. Zodat de Nederlandse samenleving kan zien wat daar gebeurt."