Hoe manoeuvreert May zich door alle brexit-problemen?
Premier May moet de komende dagen de strijd aanbinden met tegenstanders in haar eigen partij om haar brexit-strategie te verdedigen. Vandaag begint in Birmingham namelijk het partijcongres van haar Conservatieve partij.
Het is misschien wel de minst benijdenswaardige baan in Europa: premier van Groot-Brittannië. Met een alsmaar sneller naderende deadline voor brexit en een deal die nog niet in zicht is, moet May nu de confrontatie aan met haar eigen achterban.
Partijcongressen in Groot-Brittannië zijn altijd momenten waarop alle spanningen binnen een partij samenkomen, waarin de verdeeldheid zich in al zijn lelijkheid kan openbaren. Zeker nu de druk op May zo gigantisch is.
Aangeschoten wild
Dat haar positie is verzwakt, is bekend. Dat is al zo sinds de verkiezingen vorig jaar, waarin ze haar hand pijnlijk overspeelde. In plaats van er zetels bij te krijgen, verloor ze juist haar meerderheid en sindsdien is May aangeschoten wild.
Daar komt bij dat ze ondanks alle tegenslagen van de afgelopen maanden hardnekkig blijft vasthouden aan haar brexit-strategie. Haar zogenaamde Chequers-plan, vernoemd naar het buitenverblijf van de premier waar ze dit compromis deze zomer uitonderhandelde met haar regering, ligt van alle kanten zwaar onder vuur.
De EU liet na de top eerder deze maand in Salzburg weten dat het plan, dat wél voorziet in vrij verkeer van goederen, maar niet in vrij verkeer van personen en diensten, op deze manier niet gaat werken. De EU wil nog meer toezeggingen van May, anders lijkt een deal niet mogelijk.
Tegelijk vindt de zeer fanatieke en luidruchtige brexit-vleugel binnen de Conservatieven dit Chequers-plan al een veel te grote knieval. Boris Johnson stapte op als minister van Buitenlandse Zaken en ook brexit-minister David Davis legde zijn functie neer: zij konden niet met dit compromis leven.
De twee prominente ministers hebben zich vervolgens bij de brexiteers gevoegd en laten geen gelegenheid onbenut om May's voorstel snoeihard aan te vallen. Boris Johnson schreef er vrijdag nog een artikel van liefst 4500 woorden over in zijn spreekbuis The Daily Telegraph. "Dump Chequers", is zijn boodschap.
De Britten moeten voor een Canada-achtig vrijhandelsakkoord gaan met de EU, vindt hij. Johnson weet dat met zo'n akkoord de grens tussen Ierland en Noord-Ierland, het grootste struikelblok deze brexit-onderhandelingen, onmogelijk kan openblijven. Hij stelde daarom voor het grensprobleem over de brexit-deadline heen te tillen. Daar komen de Britten en de EU vast tijdens de overgangsperiode wel uit, suggereerde hij.
Premierwaardig presenteren
Op dit congres zal May nieuwe aanvallen moeten pareren. Johnson geeft dinsdag een speech in Birmingham, naar verluidt voor ongeveer duizend aanhangers. Hij weet dat de gehele wereldpers naar hem zal kijken. En gezien het feit dat Johnson zijn leiderschapsambities nooit onder stoelen of banken heeft gestoken, zal hij zich wederom premierwaardig willen presenteren.
De vraag is of May zal buigen voor de kritiek van binnenuit. Tot nu toe houdt ze namelijk ongestoord vast aan haar strategie, ondanks dat er vanuit zowel Brussel als haar eigen gelederen voortdurend op wordt geschoten. Ze blijft geloven dat er met haar plan ruimte is om met de EU tot een akkoord te komen. Ze zei vorige week, in een persmoment waarin ze van zich afbeet na het voor haar vernederende optreden in Salzburg: "Ik toon respect in deze onderhandelingen. Ik verwacht van de EU hetzelfde."
Ontslagformulier
Ze hoopt toch dat de EU haar de komende weken tegemoet zal komen. En ruimte biedt op een doorbraak, al zijn er weinig signalen in Brussel die May's hoop kracht bijzetten. Het is een spel wie er het eerste met de ogen knippert. En juist in deze zo spannende en cruciale slotfase van de brexit-onderhandelingen, is dat een onderhandelingsspel dat grote gevolgen kan hebben. Het vergroot de kans dat er helemaal geen deal komt, met alle economische gevolgen van dien.
Daarmee wordt haar eigen speech, traditioneel de afsluiting van het congres op woensdag, een beladen moment. Niet in de laatste plaats omdat haar vorige congresspeech uitliep op een pijnlijk drama.
Eerst wist een komiek haar speech te verstoren door haar een ontslagformulier aan te bieden, vervolgens verloor ze haar stem en worstelde ze zich hoestend en proestend naar het einde om uiteindelijk te merken dat achter haar de letters van de partijslogan op de grond vielen. Ze zal zich dit congres hoe dan ook willen revancheren.
Bekijk hier een deel van May's speech van vorig jaar:
