Catalaanse 'maaiers' ruimen 's nachts gele separatistenlintjes op

• Rop Zoutberg

  correspondent Spanje

Het begon als een protest tegen de gevangenneming van Catalaanse politici. Maar een jaar na het tumultueuze referendum over de Catalaanse onafhankelijkheid hangt het plein bij het gemeentehuis van Mataró helemaal vol met gele linten. Ze zitten op verkeerspalen, hekken en deurknoppen.

José Casado, boksleraar van beroep, trekt ze hier en daar weg en dat geeft meteen een nijdige reactie van een vrouw met een boodschappenkarretje. "Dit durf je alleen omdat er een journalist bij je is", roept ze. Een andere man valt haar bij. "Je hebt het recht niet. Mensen zijn vrij om hun mening te geven. Dan mag jij niet komen en deze lintjes hier weghalen. Dat kan gewoon niet."

José Casado haalt zijn schouders op. Hij is bijna iedere nacht betrokken bij de acties van de 'schoonmaakbrigades' in Catalonië. Het zijn verschillende groepen van steeds tientallen mensen die in witte overalls en onherkenbaar met lasbrillen over de ogen de linten en onafhankelijkheidsvlaggen opruimen. Casado is een van de weinigen die er geen problemen mee heeft open en bloot over de acties te vertellen.

"We zijn begonnen met het wegknippen van de gele linten, omdat de steden van ons allemaal zijn. Ik ben vooral actief geworden sinds het referendum van vorig jaar en ik me pas goed bewust werd van het onafhankelijkheidsproces. Ik begon in te zien dat we monddood worden gemaakt door de separatisten. Zo brak het moment aan dat ook wij de straat zijn opgegaan", vertelt hij.

Sfeer verslechtert

De schoonmaakacties van de maaiers - een verwijzing naar het Catalaanse volkslied, waarin de oogst een hoofdrol speelt - trekken in Spanje veel aandacht. De reacties zijn steeds heftiger geworden, zegt Casado. "Het begon met beledigingen naar je hoofd slingeren, daarna merkte ik dat ze me filmden en dat op hun social media-kanalen plaatsten. De separatisten vinden dat we hun vrijheid van meningsuiting aantasten. Ze zeggen dat zij het plastic van die lintjes betaalden en je niet het recht hebt dat te stelen. Steeds vaker maken we mee dat ze met ons op de vuist willen."

Voor het gemeentehuis staat een groep oudere inwoners met muziekinstrumenten en een megafoon. Ze zingen hun liederen voor de vrijheid en roepen leuzen voor de vrijlating van Catalaanse politici, die na het illegale referendum werden vastgezet.

"Er is iedere dag wel wat te doen", zegt Natalie Leenders, een Nederlandse die ruim twintig jaar in Catalonië woont en ook meedoet met de schoonmaakploegen. De mensen die afscheiding willen, staan namelijk geen dag stil. Steeds bedenken ze iets nieuws zodat de mensen vooral actief blijven.

Ze gaapt even omdat de nachtelijke schoonmaakactie behoorlijk slopend zijn. Door het volhangen van de straten met die gele lintjes doen de separatisten alsof zij de grote meerderheid in Catalonië vormen. Dat is het beeld dat aan de rest van Spanje en Europa wordt verkocht, zegt ze. "Het gaat de hele tijd over de Catalanen die onafhankelijkheid willen. Het is allemaal el mandat del poble, de wil van het volk. Maar nu is het moment aangebroken dat we laten zien dat er ook Catalanen die helemaal niet los willen van Spanje. Daarom knippen we die lintjes weg."

Casado heeft een somber beeld over de sfeer in Catalonië. De schoonmaakploegen zijn neergezet als marginale groepen, als nazi's, als extreem-rechtse types. Maar dat is volgens hem niet zo. De maaiers zijn met gepensioneerden, huisvrouwen, ambtenaren. Casado denkt steeds vaker dat het tot een directe confrontatie gaat komen. "Je krijgt hier een soort burgeroorlog als de regering in Madrid het tij niet keert", bromt hij. "Van de huidige bestuurders in Catalonië valt niets te verwachten. Die willen alleen maar de onafhankelijkheid. En verder niets."

'Nazi-praktijken'

"De lintjes zijn uitgegroeid tot een keurmerk om de goede van slechte Catalanen van elkaar te onderscheiden. Om mensen te brandmerken. Op mijn voordeur werd een groot geel lint geschilderd. Anderen van ons werd de auto met lintjes onder geklad. Dat komt in de buurt van nazi-praktijken."

Leenders valt hem bij. Te lang heeft iedereen gedacht dat het de separatisten toch niet zou gaan lukken. Het idee van een republiek los van Spanje klonk altijd absurd. "Maar alles werd anders toen Puigdemont (de afgezette regiopresident) vorig jaar ineens even de onafhankelijkheid verklaarde. De separatisten blijven sinds het referendum die afscheiding er door drukken." Een ding weet ze al zeker. "Als het echt zover komt, dan ben ik hier weg."