Misdrijven oplossen met data: geen filmscenario, maar realiteit
De politie wil boeven gaan vangen door data in te zetten, meldde de NOS eerder vandaag. Door computergestuurd in databergen te zoeken naar interessante patronen, moeten verdachten eerder kunnen worden gestopt.
Het is een cliché om dan te beginnen over Minority Report, een film waarin misdrijven worden opgelost nog voordat ze hebben plaatsgevonden. Maar in werkelijkheid gaat het voorspellen van misdrijven niet om een filmscenario: het is een realiteit in verschillende landen, dichterbij dan je misschien zou denken.
Hoe de nieuwe onderzoeksmanier werkt, leggen we uit in deze video:
Het bekendste voorbeeld is wel ver weg: China. En dat is dan ook het voorbeeld dat het verst gaat. Is de politie in Nederland bezig met het opsporen van zakkenrollers en plofkrakers, in China wil de overheid ook minder vergaande 'overtredingen' bestraffen.
Je ouders niet vaak genoeg bezoeken, zwartrijden, oversteken bij rood licht? Het kan van invloed zijn op je 'sociale kredietscore', een cijfer dat invloed heeft op de vraag of je een trein kunt nemen, bepaalde banen kunt krijgen of je kinderen naar de goede scholen kunt sturen.
Het systeem is nog niet operationeel, maar in delen van China wordt er al volop mee getest, met slimme camera's die gezichten kunnen herkennen.
Verenigde Staten: niet altijd even transparant
Zo ver gaat het in westerse landen nog niet. Maar in de Verenigde Staten is de politie wel al meer dan tien jaar bezig om te zoeken hoe voorspellende technologieën kunnen worden ingezet tegen criminaliteit.
In Chicago hebben honderdduizenden burgers bijvoorbeeld een score waarmee de politie inschat hoe gevaarlijk ze zijn. Als de politie een burger staande houdt, weet de agent die dat doet hoe gevaarlijk die persoon is. Ook in andere grote steden wordt deze aanpak gebruikt.
Dat gebeurt niet altijd even transparant: vaak zijn de onderliggende algoritmes geheim. In New Orleans bleek zelfs al zes jaar een project te bestaan voor het voorspellen van misdrijven, zonder dat burgers of gemeenteraadsleden dat wisten. Na publiciteit erover trok de gemeente de stekker uit het project.
Duitsland: een brug te ver
Zoiets zou in Duitsland nooit gebeuren, zegt correspondent Kees van Dam. "Privacy is hier een groot goed: we hebben hier geen DigiD, ov-chipkaart en Google Street View." De afgelopen jaren is veel gedebatteerd over nieuwe wetgeving om de politie makkelijker achter de voordeur te laten kijken, maar die is nog niet aangenomen.
Zoiets inzetten voor zakkenrollen is in Duitsland een brug te ver.
Een uitzondering is er in Beieren: daar is een wet aangenomen die de politie en de inlichtingendiensten preventief laat tappen en arresteren. Ook kunnen er camera's met gezichtsherkenning worden ingezet en lopen agenten rond met bodycams. "Maar daar gaat het echt om terrorisme. Zoiets inzetten voor zakkenrollers is in Duitsland echt een paar bruggen te ver", aldus Van Dam.
In Frankrijk heeft de politie meer ervaring met voorspellend rechercheren, maar dat blijkt ondanks een investering van 108 miljoen euro geen succes: agenten zijn onvoldoende opgeleid en de resultaten zijn niet spectaculair.
"Databases werden hierbij gekoppeld om beter te voorspellen waar welke vorm van misdaad zich zou voordoen", zegt correspondent Frank Renout. "Maar zoals een politiechef die zo'n project leidde, al zei: vroeger plakten we blaadjes met een punaise op een bord, nu hebben we data, maar dat is nog geen voorspellend politiewerk."
Weliswaar kon de politie in het departement L'Oise, in Noord-Frankrijk, 74 procent van alle strafbare feiten voorspellen met software, maar dat lukte de politiedienst net zo goed door ouderwets veldwerk op straat. Het project werd dan ook stopgezet.
Desondanks schuift de Franse politie digitaal rechercheren nog niet aan de kant: er is vorig jaar een speciale politiedienst opgericht die zich richt op agenten die niet de straat opgaan, maar wetenschappelijke of technische expertise hebben.
Verenigd Koninkrijk: weinig kritiek
In het Verenigd Koninkrijk, het land met de grootste hoeveelheid beveiligingscamera's per inwoner, is de politie wel blij met de voorspellende technologie. In Kent, bijvoorbeeld, heeft voorspellende software geleid tot 6 procent minder geweldsdelicten op straat. "Ook was de politie vaker in staat om snel aanwezig te zijn en escalatie te voorkomen", zegt correspondent Tim de Wit.
De politie in Kent is nu aan het onderzoeken hoe ook het aantal inbraken kan worden teruggedrongen en ook andere politiekorpsen experimenteren met de technologie.
Privacywaakhonden en mensenrechtenorganisaties waarschuwen voor de gevolgen.
Burgers vinden het prima. "Ongeveer de helft van de Britten vindt het goed als politie en veiligheidsdiensten meer bevoegdheden krijgen", zegt De Wit. "Maar privacywaakhonden en ook mensenrechtenorganisaties waarschuwen voor de gevolgen."
Geen China
In Nederland is de politie in ieder geval niet van plan om zo ver te gaan als in China, zegt Theo van der Plas, programmadirecteur digitalisering en cybercrime bij de politie. "We willen niet de gegevens van alles en iedereen zomaar in ons systeem hijsen."
Volgens Van der Plas wordt binnen de politie een "ethisch debat" gevoerd over de grenzen van datagebruik, maar is het uiteindelijk aan de politiek om te bepalen hoe ver de opsporing mag gaan.
Van der Plas denkt dat werken op basis van data er uiteindelijk voor gaat zorgen dat minder mensen ten onrechte gecontroleerd worden. "Je kunt op basis van kennis een betere selectie maken dan wanneer je alleen werkt op het gevoel of de blik van een willekeurige diender."
