Wetenschappelijke artikelen komen gratis beschikbaar
Wetenschappelijke artikelen die met publiek geld zijn betaald, moeten gratis kunnen worden geraadpleegd. Ze mogen niet meer alleen in vaktijdschriften of op websites staan waarvoor door de consument moet worden betaald.
Dat zeggen onderzoeksfinanciers uit elf landen, waaronder de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Ze worden gesteund door de Europese Commissie. "Wetenschappelijke publicaties moeten niet worden opgesloten achter een betaalmuur", zegt NWO-voorzitter Stan Gielen.
De nieuwe praktijk moet al in 2020 ingaan. Vanaf dat moment mogen met belastinggeld betaalde wetenschappers alleen nog maar publiceren in tijdschriften die hun inhoud vrij beschikbaar stellen. Wel mogen de tijdschriften een eenmalige bijdrage aan redactie- en uitgeefkosten vragen.
Te veel
Wetenschappelijke toptijdschriften als Nature en Science krijgen ook met de nieuwe maatregel te maken. Zij bieden wetenschappers nu de mogelijkheid om hun publicaties uit te kopen en voor belangstellenden gratis beschikbaar te stellen, maar voor dat uitkopen vragen ze te veel geld, zeggen financiers van wetenschappelijk onderzoek.
Ook de EU-landen vinden dat wetenschappelijke tijdschriften te veel macht hebben. Wetenschappers worden nu nog beoordeeld aan de hand van de vakbladen waarin ze publiceren en het aantal keren dat anderen hun werk citeren. Volgens critici moet alleen nog maar worden gekeken naar de inhoudelijke kwaliteit van de publicatie.
Onderzoekers en anderen die wetenschappelijke artikelen willen raadplegen op internet stuiten nu meestal op een betaalmuur. Dat staat volgens de politiek haaks op het open karakter van de wetenschap. "We zijn niet tegen uitgevers, maar het moet wel transparant zijn", zegt NWO-voorzitter Stan Gielen. "Als het uiteindelijk niet gaat lukken, gaan we zelf wel tijdschriften oprichten."
Nederlandse universiteiten betalen elk jaar 40 miljoen euro abonnementsgeld om de vakbladen te mogen inzien. De Vereniging van Universiteiten (VSNU) is dan ook blij met de nieuwe regel. "Het steunt onze onderhandelingen met uitgevers", zegt VSNU-voorzitter Pieter Duisenberg.