Turkije en de vloek van veel geld in een opkomende economie

De koers van de Turkse lira is de afgelopen dagen na een flinke val aardig opgekrabbeld. Per saldo is de munt dit jaar 35 procent gedaald ten opzichte van de dollar en de euro. Wat zijn de oorzaken en gevolgen van de vrije val van de lira?

Als er één ding duidelijk is geworden, dan is het wel de internationale onrust over het beleid van president Erdogan. Er bestaan grote twijfels aan de onafhankelijkheid van de centrale bank. En Erdogan laat niet na de schuld van de monetaire en economische crash te geven aan buitenlandse mogendheden.

Er is onrust onder beleggers, investeerders en banken die vele miljarden euro's en dollars hebben geïnvesteerd in Turkse projecten, maar nu vrezen dat ze hun geld niet terugzien. En dat leidt weer tot zorgen bij andere banken en toezichthouders.

Een goed voorbeeld van een vastgelopen megabouwproject is het Atasehir Financial Centre aan de rand van Istanbul:

Tot nu toe heeft de Turkse centrale bank wel een paar maatregelen genomen die op korte termijn tot enige stabiliteit leiden. Desondanks laten die maatregelen volgens vele analisten de echte oorzaken van de crisis voortbestaan.

Diepere oorzaak

De afgelopen jaren zijn er door zowel de Amerikaanse als de Europese centrale bank biljoenen in de economie gepompt, om de economie te stimuleren. Dat geld is niet alleen binnen de landsgrenzen gebleven. Want tijdens de crisis waren juist de opkomende markten plaatsen waar geld kon worden verdiend: Brazilië, Zuid-Afrika en niet in de laatste plaats Turkije.

Dus een deel van het stimuleringsgeld is ver buiten de reikwijdte van de FED en de ECB terechtgekomen, omdat daar hogere rendementen konden worden behaald dan in Europa of de VS.

"Dat zorgde ervoor dat de opkomende economieën kwetsbaar werden voor renteschommelingen in Europa en de Verenigde Staten", zegt ING-econoom Bert Colijn. "Op het moment dat daar de valuta sterker werden, de dollar en de euro, omdat de rente weer omhoog ging, dan maakte dat in lokale munt de schuld duurder."

In Turkije kwam veel van het geïnvesteerde geld terecht in bouwprojecten. Deels prestige-projecten die door de regering of gemeenten werden opgetuigd, deels een overvloed aan moderne winkelcentra waar de economische groei kon worden uitgegeven aan luxe, veelal buitenlandse, producten.

"In de afgelopen jaren bouwde Turkije een joekel van een vastgoedbubbel", zegt correspondent Lucas Waagmeester. "Gecreëerd met goedkope leningen uit het buitenland en nu die goedkope dollars en euro's weer duurder worden, loopt het hier vast."

De zorgen dat Europese banken ook risico lopen vanwege hun Turkse leningen, leidde deze week tot een lagere koers van de euro. Zo is de Spaanse bank BBVA voor de helft eigenaar van de Turkse Garantibank, die op zijn beurt weer bij vele vastgoedprojecten betrokken is. Er zijn ook Franse en Italiaanse banken die grote bedragen uit hebben staan in Turkije.

Nieuwe vriend

De nieuwste vriend van Turkije is Qatar, dat belooft om 15 miljard dollar te investeren. Maar onder welke voorwaarden en waarin precies werd er niet bij gezegd. Het lijkt erop dat Qatar Turkije hiermee bedankt voor de steun die het een jaar geleden kreeg, toen Qatar in de ban werd gedaan door Saoedi Arabië, Egypte en aantal andere Arabische landen.

Het was overigens niet alleen de Turkse lira die de afgelopen week onder vuur lag. De schokgolf was ook te voelen in andere opkomende markten. Ook in Zuid Afrika, Brazilië, Mexico, Rusland en China daalde de waarde van de munt en stonden beurzen onder druk. Dus ook zij zullen met grote belangstelling toekijken hoe de Turkse regering het vertrouwen weer gaat proberen te herstellen.

"Het is de vloek van de opkomende economieën", vat Waagmeester de situatie samen. "Hoog pieken, maar ook diep vallen."