Van een foto met Özil en Erdogan tot #MeTwo

• Kees van Dam

  verslaggever

De rel rond voetballer Mesut Özil blijft in Duitsland leiden tot heftige discussies over de plaats van Turkse Duitsers in de samenleving. Centraal in die discussies staat de hashtag #MeTwo, waarmee de 24-jarige Ali Can de gelijkwaardigheid van Duitsers met een Turkse of andere buitenlandse achtergrond wil benadrukken.

Zijn actie krijgt veel bijval. Tienduizenden twitterden al over discriminatie in het dagelijks leven in Duitsland. Maar er is ook veel kritiek, ook van Turkse Duitsers die vinden dat er te makkelijk voor de slachtofferrol wordt gekozen.

Het begon met een serie foto's waarop voetbalinternational Mesut Özil poseerde met de Turkse president Erdogan. Die noemde hij 'mijn president'. Na de vroege uitschakeling van Duitsland viel de halve natie over hem heen.

De Duitse voetbalbond stelde dat Özil medeverantwoordelijk was voor het sportieve drama. Özil besloot na 92 interlands te stoppen bij de nationale ploeg en schreef een bittere afscheidsbrief. "Als we winnen, ben ik een Duitser. Als we verliezen een Turk."

"Özil had gezien de gespannen relatie met Turkije beter niet op de foto kunnen gaan met Erdogan", zegt activist Ali Can. Maar tegelijk voelt hij net als veel Turkse Duitsers mee met Özil, die zegt dat zijn hart voor twee landen klopt: voor Turkije én voor Duitsland.

Can is met #MeTwo gestuit op veel gevallen van discriminatie. Hij geeft een voorbeeld: "Een vrouw vertelde dat zij een woning zocht. Ze heeft een buitenlandse naam. Ze werd telkens afgewezen. Toen zij zich voor dezelfde woningen aanmeldde met de naam van een Duitse vriendin, kreeg ze drie aanbiedingen in één week. Dat bewijst wel dat ze wordt benadeeld vanwege haar buitenlandse naam."

Can en anderen leggen in de onderstaande video uit waarom #MeTwo belangrijk is:

Veel politici laten weten geschokt te zijn door de meldingen van discriminatie en van soms openlijk racisme. Maar er zijn ook commentatoren die kritisch staan tegenover #MeTwo.

Dözen Tekkal, een publicist en veelgevraagd commentaar op de Duitse televisie, zegt dat ze op zich blij is met #MeTwo, omdat voor het eerst Duitsers met een niet-Duitse achtergrond openlijk vertellen wat ze overkomt. "Maar wat mij vanaf het begin heeft gestoord, is dat met #MeTwo de indruk wordt gewekt dat alle autochtone Duitsers racisten zijn en alle immigranten slachtoffers die bescherming nodig hebben. Zo is het niet."

Van binnenuit uithollen

Als eerste politicus noemt ook fractievoorzitter Christian Lindner van de liberale FDP het debat rond #MeTwo eenzijdig. "Er bestaat in Duitsland al langere tijd alledaagse discriminatie van mensen met een migratie-achtergrond. Die treft name Turken", erkent Lindner. "En we moeten erkennen dat we niet zo open, tolerant en ruimdenkend zijn als we zelf denken."

Maar, zo stelt hij, in de Turkse gemeenschap wordt tegelijkertijd geringschattend gedaan over allerlei grondrechten, zoals vrijheid en tolerantie. "Turken proberen onvoldoende te integreren", is zijn overtuiging. "Je kunt je niet op onze tolerantie beroepen, als je die zelf van binnenuit uitholt", aldus de liberale voorman.

Ook schrijfster Tuba Sarica is kritisch op Turkse Duitsers. Ze publiceerde recent een boek met de veelzeggende titel: "Jullie schijnheiligen", over de dubbele moraal in de Turks-Duitse gemeenschap. Ze noemt Özil in een interview in de Süddeutsche Zeitung een "meeloper die zich als slachtoffer presenteert". Özil is geen voorbeeld van integratie, volgens haar. "Als hij het volkslied niet meezingt, geeft hij Turks-Duitse fans het signaal dat zij zich niet met Duitsland moeten identificeren."

Sarica, die opgroeide in een gastarbeidersgezin, spreekt van schijnintegratie onder Turkse Duitsers en van een parallelle samenleving. Zelfs Turken die van zichzelf vinden dat ze goed zijn geïntegreerd, staan onder druk van het geloof. "Als er gelovige of gesluierde familieleden op bezoek kwamen bij ons thuis, werden er vrouwonvriendelijke dingen gezegd en vijandige opmerkingen gemaakt over Duitsland."

twee, drie of vier identiteiten

Terug naar Ali Can van #MeTwo. Wat is zijn boodschap aan Duitsland? Kortweg: Duitsers moeten er maar aan wennen dat er in Duitsland gewoon veel mensen leven die meerdere loyaliteiten hebben en daar is niets mis mee.

"Ik ben Duitser. Ik woon en werk hier. Ik heb hier gestudeerd. Ik ken de grondwet en ik heb een Duits paspoort. Maar tegelijkertijd voel ik me verbonden met het land waar ik geboren ben: Turkije. Dat is géén tegenstelling. Je hebt niet één identiteit, maar misschien wel twee, drie of vier. Dáárvoor staat #MeTwo."