Geen werk, geen kansen: Bulgarije loopt leeg

De 80-jarige Tota Pisarska vult haar dagen met het verzorgen van haar moestuin. Bakken vol komkommers en paprika's haalt ze uit de struiken. Het zijn er te veel voor haar alleen. Sinds haar echtgenoot is overleden woont ze alleen. Haar dochter is jaren geleden met het gezin naar Duitsland verhuisd. "Ik neem het ze niet kwalijk," zegt ze. "Er is hier geen werk, er is geen leven op te bouwen voor een jong gezin."

Pisarska's huis staat in Tri Kladentsi, een gemeente met zo'n 500 inwoners in het noordwesten van Bulgarije. Het is de armste regio van het land. Ooit was het een bloeiend landbouwgebied, nu is er niks meer. Pisarska mist het geluid van spelende kinderen in de buurt. "Vroeger was er elke zondag muziek, we pasten op elkaars kinderen, er waren zo veel kinderen in het dorp " zucht ze. Nu heeft ze alleen haar beste vriendin nog, die ook in de tachtig is, en om de hoek woont.

De regio rond Tri Kladentsi is de snelst krimpende regio van Bulgarije, het snelst krimpende land ter wereld. In uitgestorven dorpen staat het vol met karkassen van huizen. Elk tweede pand lijkt leeg te staan. Struiken groeien er door de ramen naar binnen. Sommige huizen zijn alleen in de zomermaanden bewoond, als de eigenaren even terug zijn uit het buitenland.

Correspondent Mitra Nazar nam een kijkje in 'spookdorp' Tri Kladentsi:

Sinds begin jaren 90, toen een eind kwam aan Bulgarije's communistische regime en de grenzen open gingen, is de bevolking aan het krimpen. In nog geen dertig jaar tijd daalde de populatie van ruim 9 miljoen inwoners naar 7,2 miljoen. Als het zo doorgaat, is de Bulgaarse bevolking in 2050 met nog eens 2 miljoen verminderd.

De hele top-10 ligt dus in Oost-Europa. Voor de meeste van deze landen geldt dat de krimp begon na de val van de communistische regimes, zegt econoom Yavor Alexiev in zijn kantoor in Sofia. "De jaren 90 brachten veel kansen voor Bulgaren. Ze waren nu vrij om te reizen, iets wat ze lange tijd niet hadden gekund", vertelt hij.

De gevolgen zijn desastreus voor de arbeidsmarkt in Bulgarije. "Onze economie opereert momenteel ondermaats vanwege een gebrek aan arbeidskrachten," aldus Alexiev. "Dat geldt voor geschoold en ongeschoold werk. Bulgaren die in de landbouw of het toerisme werken, kunnen simpelweg meer verdienen als ze naar andere EU-landen gaan."

Naast het feit dat veel Bulgaren vertrekken, worden er ook minder Bulgaren geboren. Juist de combinatie van een negatief geboortecijfer en een hoog emigratiecijfer, zegt Alexiev, is fataal. "We verliezen vooral jonge mensen, juist de mensen in de leeftijd waarop ze kinderen krijgen."

De demografische crisis laat de Bulgaren die zijn achtergebleven niet ongemoeid. Er zijn organisaties die proberen jonge Bulgaren terug te halen en te helpen re-integreren. Een groep Bulgaarse televisieberoemdheden startte een campagne om Bulgaren ervan te overtuigen meer kinderen te krijgen. In een tv-spotje zien we kinderen die zogenaamd niet geboren zijn omdat hun ouders andere keuzes maakten. "Omdat ik niet geboren zal worden, is Bulgarije aan het verdwijnen," zegt een meisje, voordat ze op het scherm in rook opgaat.

Volgens econoom Yavor Alexiev is er een andere, snellere oplossing. Om het tij van de negatieve demografische ontwikkeling te keren moet Bulgarije, net als andere EU-landen, de pijlen richten op migranten uit derde landen zoals het Midden-Oosten of Afrika. "We hebben die mensen nodig om te compenseren voor het krimpen van de bevolking," zegt hij. Maar dat is geen populaire gedachte in Bulgarije. "Er is veel weerstand tegen het binnenlaten van buitenlanders," aldus Alexiev.

'Wilde apen'

De rechts-populistische Bulgaarse regering voert een anti-migratiekoers. "Migranten zijn hier niet welkom," zegt vicepremier Valeri Simeonov vanuit zijn kantoor in de hoofdstad Sofia. Simeonov is de leider van een extreem-rechtse coalitie genaamd 'Het Patriottische Front' en stond onlangs voor de rechter omdat hij leden van de Roma-minderheid in het land 'wilde apen' had genoemd.

"De Bulgaarse natie zit niet te wachten op een golf van moslims," zegt hij. Simeonov vertelt trots over het grenshek dat Bulgarije vorig jaar afbouwde, om migranten uit de richting van Turkije tegen te houden. "Dankzij het hek hebben we gelukkig niet veel meer zien komen."

Bulgarije is sinds 2013 een doorreisland voor vluchtelingen en migranten uit onder meer het midden-oosten. Op het hoogtepunt van de vluchtelingencrisis in 2015 liepen tienduizenden mensen de Turks-Bulgaarse grens over. Daarvan bleven maar weinig in Bulgarije. Verklaringen van vluchtelingen over politiegeweld en xenofobische reacties in Bulgarije schrikken af, waardoor de meesten meteen doortrekken naar buurland Servië. Ook in het plan voor de herverdeling van vluchtelingen over alle Europese Unie-lidstaten, ziet de Bulgaarse regering geen heil.

In plaats daarvan wil Simeonov arbeidskrachten uit omringende landen halen. "We hebben dit jaar al 3600 seizoenswerkers uit Oekraïne en Moldavië gehaald om aan de kust in het toerisme te werken", zegt hij. "Dat heeft ons toerisme-seizoen gered." Verder is hij ervan overtuigd dat meer Bulgaren zullen terugkeren naar hun thuisland in de komende jaren.

Volgens econoom Alexiev is dat niet zo makkelijk te realiseren. "Dat kan alleen lukken als onze economie verbetert en onze regering stappen onderneemt om Bulgarije beter leefbaar te maken voor jonge mensen." Het is namelijk niet alleen de economische situatie waardoor Bulgaren vertrekken, benadrukt hij. "Ook diepgewortelde corruptie en vriendjespolitiek maakt het moeilijk jongeren te motiveren om in Bulgarije een carrière en een leven op te bouwen."