Bij mediation denk je al snel aan scheidingen of arbeidsconflicten, maar mediators zijn ook actief voor gemeenten. De inzet van mediators door (lokale) overheden neemt de laatste jaren toe, zeggen de beroepsvereniging VMO, de Mediatorsfederatie Nederland (MfN) en hoogleraar mediation Dick Allewijn.
Gemeenten zien zich genoodzaakt om mediators in de arm te nemen omdat burgers steeds mondiger worden, zegt Aik Kramer, onafhankelijk mediator. "Waar vroeger de overheid het voor het zeggen had, zie je nu steeds vaker een mondige burger die mee wil praten en goed in de materie ingelezen is."
Kramer is gespecialiseerd in beleidsbemiddeling. Soms wordt hij ingeschakeld uit voorzorg, zoals in Hillegom, waar bewoners met een eigen initiatief kwamen voor de inrichting van het Julianapark. De gemeente wil er een vijver, als waterberging. Bewoners zien dat niet zitten, omdat dat gevaarlijk zou kunnen zijn voor kinderen in de buurt. Met Kramer als bemiddelaar wordt nu naar een oplossing gezocht.
Conflictmanagement
Dat mediation meer ingeburgerd raakt als instrument voor conflictmanagement, blijkt ook uit de populariteit van mediationopleidingen onder burgemeesters. De helft van de burgemeesters heeft inmiddels zo'n opleiding gedaan. Daarnaast is er sinds vorig jaar maart een bijzonder hoogleraar mediation, die valt onder de rechtenfaculteit van de VU.
"Alles laten uitvechten door juristen of advocaten wordt niet langer gepikt door de maatschappij", zegt die hoogleraar, Dick Allewijn. Dat is vaak een destructief proces, dat escalerend werkt. Voor advocaten in spe is het juist belangrijk dat ze kunnen de-escaleren en zaken op een andere manier kunnen schikken. Daarom is het belangrijk dat ze zich ook mediationvaardigheden eigen maken."
De gemeente Hillegom schakelde een mediator in bij de inrichting van het Julianapark:
De leerstoel moet mediation in de brede zin naar een hoger plan tillen. Dat lijkt ook nodig, zegt Allewijn. Mediationvaardigheden worden weliswaar steeds vaker toegepast, maar dat gebeurt veelal nog informeel. Formele mediation vinden gemeenten vaak nog een stap te ver. Want als dit succesvol is, roept het angst voor een precedentwerking op. En als het niet succesvol is, dan vraagt men zich af of men niet beter direct naar de rechter had kunnen stappen.
"De overheid geeft niet graag de regie uit handen", weet Allewijn. "Maar de inschakeling van een mediator als onafhankelijke derde is voor gemeenten een mogelijke oplossing. De overheid maakt de regels en er kan niet altijd 'geschikt' worden. De overheid heeft naast een zorgende ook een controlerende taak. Zij is dus niet altijd te porren voor herstel van teloor gegaan vertrouwen. Ook houden ze bij de overheid niet van het woord onderhandelen. Dat doet teveel denken aan handje klap. Maar de overheid is wel bezig om beter contact te hebben met burgers. Dat zie je ook aan projecten als Prettig Contact met de Overheid."
Kostenbesparing
Er zijn zowel voordelen als nadelen aan mediation. Burgers kunnen in het geval van mediation met de overheid invloed uitoefenen op de oplossing van het geschil. Daarnaast zijn de totale kosten voor mediation vaak een stuk lager dan de juridische kosten die gemoeid zijn met een gerechtelijke procedure.
Een vrij uitgebreid mediationtraject kost rond de 2500 euro, zegt mediator Kramer. "Juridische procedures zijn veel duurder, dan zit je al snel op het dubbele of nog meer. Daarnaast ga je samen op zoek naar een goede oplossing, waarbij beide partijen inspraak hebben. Dat leidt vaker tot een oplossing waarover beide partijen tevreden zijn."
Een nadeel van mediation is dat een mediator nooit een beslissing kan afdwingen, zoals een rechter dat kan. Als een van beide partijen niet een werkelijke inspanning wil doen om tot een oplossing te komen, worden geld en tijd verspild.
In het geval van Hillegom en de waterberging verwachten de betrokken partijen in elk geval een positief resultaat. "We hebben een expert uitgenodigd om mee te denken over alternatieve oplossingen", zegt Kramer. "Zowel gemeente als bewoners verwachten dat we eruit komen."