'Als campagne was de aidsconferentie een succes'
Het kan je moeilijk zijn ontgaan afgelopen week: de grote tweejaarlijkse aidsconferentie vond dit jaar plaats in Amsterdam. De PR-machines draaiden op volle toeren. De ene na de andere bekendheid dook op rondom de conferentie om te vertellen dat 'we er nog lang niet zijn'.
Bill Clinton sloot vanmiddag de conferentie af. Hem werd het spreken al na een paar seconden belet door een groep luid protesterende sekswerkers. Die eisen erkenning van hun beroep en ze willen ook niet dat de volgende aidsconferentie in San Francisco wordt gehouden, zoals nu gepland staat.
Clinton roemt in zijn speech de Nederlandse inzet voor de bestrijding van aids. Ook herinnert hij de zaal aan de Nederlandse aidsdeskundigen Joep Lange en Jacqueline van Tongeren, die omkwamen met vlucht MH17, terwijl ze op weg waren naar de aidsconferentie in Australië in 2014.
Clinton benadrukte dat er nog steeds veel mensen overlijden aan aidsgerelateerde ziekten:
Eerder deze week prees Charlize Theron de 'Nederlandse openheid en acceptatie'. Elton John vertelde, met prins Harry naast hem op het podium, hoe zeer de openheid van Harry lijkt op die van zijn moeder, prinses Diana. En dat zijn 'gepassioneerde en toegewijde' karakter nodig is voor de strijd tegen hiv/aids.
Tijdens de conferentie werd geen medische doorbraak aangekondigd, dat was ook niet de verwachting. Wel vond er veel kennisuitwisseling plaats en werden er veel handen geschud. "Deze conferentie creëert natuurlijk een momentum, om het onderwerp als het ware opnieuw op de agenda te plaatsen", zegt Arco Timmermans. Hij bekleedt een speciaal aangestelde lobbyleerstoel aan de Universiteit Leiden. "De conferentie op zich is daarmee natuurlijk onderdeel van een omvangrijke lobby-strategie."
Timmermans ziet overeenkomsten met de Klimaatconferentie uit Parijs 2015. "Zo'n conferentie is een groot samenspel van allerlei organisaties en bekende mensen om te laten zien aan ministeries en beleidsmakers wereldwijd: we moeten met z'n allen de schouders eronder zetten, anders krijgen we het niet onder controle."
'Dramatische toon'
Elton John kondigde afgelopen week de lancering van een nieuw fonds aan, maar benadrukte tijdens de conferentie dat het niet om de bekende boegbeelden draait. "Ik maak de beslissingen niet. Politici moeten opstaan en een einde maken aan deze ziekte. Alsjeblieft, denk als mens". Een rechtstreekse smeekbede aan de mensen die over het geld gaan.
De hiv/aids-lobby heeft baat bij een wat dramatische toon, zegt Timmermans. "En dan bedoel ik niet dat er sprake is van aandachttrekkerij, maar de boodschap heeft een nieuwe impuls nodig. Het probleem voor de ziekte is toch dat veel mensen in de westerse wereld denken: daar zijn toch goede medicijnen voor?"
Dat kan zorgen voor een afgenomen gevoel van urgentie. Een omvangrijke conferentie kan dat gevoel weer wat aanwakkeren. "De lobby wil beleidsverandering, weg van het idee dat alles wel zo'n beetje onder controle is."
Urgentie
Aidslobbyist Peter van Rooijen is al bijna veertig jaar bezig het thema hiv/aids op de agenda te zetten en te houden. "Noem het lobby, of noem het in goed overleg een belangrijke zaak voor het voetlicht brengen", zegt hij. Momenteel is hij directeur van een grote internationale aidslobby-organisatie. Begin jaren 80 kwam hij zelf uit de kast. "Ik wilde iets doen voor mijn vrienden. We waren bang dat deze epidemie de wereld zou overspoelen."
En dus ging hij met de boodschap dat 'iets' doen echt niet langer kon wachten naar politiek Den Haag. Investeerde in intensieve contacten met Kamerleden, klopte aan bij het ministerie. In 1987 leek de urgentie van de boodschap de politiek te hebben bereikt. Er kwam een Nationale Commissie Aidsbestrijding. "Het was voor het eerst dat er een commissie voor een ziekte kwam. De epidemie zorgde voor een politiek momentum, en het inzicht dat er aandacht en geld moest komen."
Veranderd frame
Ironisch genoeg lijkt de lobby bij het overbrengen van de boodschap vandaag de dag 'last' te hebben van de medische geboekte vooruitgang. "De framing van het onderwerp is veranderd", zegt Timmermans. Niet alleen in het Westen, ook in Afrikaanse landen gaat het beter.
Dat merkt Van Rooijen in de geldstromen. "Als de armoede afneemt, trekken donoren zich terug. Het gevaar is dat preventie dan tussen wal en schip dreigt te vallen."
"Als je met je boodschap zes jaar de aandacht vasthoudt, ben je een knapperd", weet Van Rooijen. Preventie is een van de besproken thema's op de conferentie. "Een boodschap voor verandering, weg van het idee dat het aardig onder controle is, heeft veel stuwkracht, veel energie nodig om in de bestuurlijke wereld te landen", zegt Timmermans. "Stuwkracht vormen is waar het hier deels om is gegaan."
Aandachtsconcurrentie
Elton John, prinses Mabel, Charlize Theron, politici en wetenschappers; nu de conferentie is afgelopen gaat ieder weer z'n eigen weg. "Als campagne was de conferentie een succes", denkt Timmermans.
"Maar het is niet zo dat succesvolle zichtbare campagnes uiteindelijk altijd het meeste effect hebben op de lange termijn", vervolgt hij. "De vraag is of de conferentie ook in de meer onzichtbare kamers van geldschieters zal aankomen. Niemand zal tegen de bestrijding van hiv zijn, maar de concurrentie voor geld, met ook andere thema's die spelen in een wereld waarin zorg steeds duurder wordt, is nu eenmaal groot."