Nederlandse innovatie moet voedselproductie in Afrika vergroten

• Elles van Gelder

  correspondent Afrika

De motor van landbouwadviseur Matthew Kago slipt over de dikke rode klei. Hij moet oppassen dat hij niet onderuitgaat op het Keniaanse platteland, want in de bak van zijn motor vervoert hij een duur apparaat. Kago is onderweg naar een koffieboer die eigenlijk wilde stoppen met boeren omdat de opbrengst de laatste jaren zo tegenviel. Totdat Kago langskwam, met een Nederlandse innovatie.

Kago werkt met de soil scanner, een apparaat ontwikkeld door het Nederlandse bedrijf SoilCares in Wageningen. Met de soil scanner kan de vruchtbaarheid van de bodem direct op de boerderij worden getest. Voorheen moesten boeren voor dergelijke grondanalyses naar een laboratorium. In Kenia was dit voor veel boeren te duur en te ver weg.

De scanner is bedacht door Henri Hekman, die het zijn levenswerk heeft gemaakt om boeren productiever te maken. Vijf jaar geleden verkocht hij BLGG, een bedrijf dat bekend stond om zijn grondanalyses. Eigenlijk hoefden hij, zijn kinderen en kleinkinderen daarna nooit meer te werken, vertelt hij vanuit zijn kantoor in Wageningen. Maar hij wil dat boeren wereldwijd makkelijk kunnen zien wat er in hun bodem zit. En bovendien, op basis van de analyse, advies op maat krijgen over welke mest ze moeten gebruiken om de vruchtbaarheid sterk te verbeteren.

In 2050 zijn er wereldwijd 9 miljard monden te voeden en is er 60 procent meer voedsel nodig. Vooral op het Afrikaanse continent, waar de bevolking explosief groeit, moet de productie omhoog. Hekman is zijn scanner wereldwijd aan het introduceren , maar Oost-Afrika is een van de focusgebieden. Daar is de productiviteit veel lager dan elders op de wereld.

Dat komt deels door klimaatverandering: Afrikaanse boeren zijn afhankelijk van regen en velen hebben geen irrigatiesysteem. Maar het komt ook door de onvruchtbaarheid van hun bodem. In Kenia is de grond zwaar verzuurd doordat vaak jaar na jaar dezelfde mest is gebruikt.

Dat was ook het geval bij de Keniaanse koffieboer waar landbouwadviseur Kago op bezoek is. Hij spit de aarde om en drukt de soil scanner op de grond. Via bluetooth maakt het apparaat contact met een app op zijn mobiele telefoon en met infraroodstraling wordt de grond gescand. Die informatie gaat via de app naar Hekman's bedrijf in Wageningen en wordt vergeleken met een database van 16.000 bodemanalyses over de hele wereld.

Binnen tien minuten zijn de resultaten in Kenia binnen: hoe zuur is de grond van de koffieboer? Hoeveel fosfor, stikstof en kalium zit erin? En welke kunstmest of andere middelen moet de boer gebruiken om zijn grond vruchtbaarder te maken?

De koffieboer laat zijn grond voor de tweede keer scannen. Aanvankelijk was hij wat terughoudend. Hij moet 13 euro betalen voor de analyse, niet gering voor de gemiddelde Keniaanse boer. Maar de baten overtreffen de kosten. "Na de eerste test groeide mijn oogst. Ik haal nu 20 kilo koffiebonen van mijn plant in plaats van 3 kilo."

12.000 analyses

AGRA, een organisatie die miljoenen kleine boeren ondersteunt, denkt ook dat de scanner boeren echt kan helpen. "Maar het moet wel deel zijn van een alomvattende aanpak", zegt gronddeskundige Rebbie Harawa in haar kantoor in Nairobi. "Veel boeren kunnen kunstmest niet betalen dus we moeten kijken naar subsidie en ze moeten weten wanneer en hoe bepaalde middelen te gebruiken."

Er zijn nu een kleine 300 scanners op de markt waarmee ongeveer 12.000 analyses zijn gedaan. Hekman hoopt eind 2019 een kwart miljoen boeren te hebben geholpen, van Kenia tot Myanmar en de Filipijnen.

Jongeren hard nodig

De Keniaanse gronddeskundige Harawa denkt dat de scanner ook kan helpen om meer jongeren te interesseren voor de landbouw. "Steeds minder jongeren willen net als hun ouders boeren. Ze gaan liever naar de stad op zoek naar een baan. We hopen dat nieuwe technologie ervoor kan zorgen dat ze wel de landbouw ingaan. We hebben hen hard nodig op het land."

Landbouwadviseur Kago ziet dat vooral jongere boeren de technologie omarmen. Oudere boeren zijn argwanender over de soil scanner. "Die snappen niet dat de resultaten al in 10 minuten binnen zijn", zegt Kago. Daarom houdt hij hen soms een beetje voor de gek: "Dan ga ik gewoon naar huis na de scan, ook al heb ik de resultaten al binnen zodra ik wegrijd. Dan kom ik een paar dagen later terug met de analyse. Dan geloven ze het wel."