Shoah-regisseur Claude Lanzmann (92) overleden

De Franse regisseur Claude Lanzmann is overleden. Dat hebben zijn vrouw en uitgeverij Gallimard bekendgemaakt. Hij was 92 jaar.

Lanzmann is vooral bekend van zijn film Shoah, die wordt beschouwd als een van de belangrijkste films die ooit over de Holocaust zijn gemaakt. De ruim negen uur durende documentaire vertelt het verhaal over de moord op de Joden in de Tweede Wereldoorlog door nazi-Duitsland aan de hand van overlevenden, ooggetuigen en ex-nazi's.

Voor de film draaide Lanzmann meer dan 200 uur materiaal in veertien verschillende landen. Zelf zei hij dat het maken van de film zo'n emotionele uitputtingsslag was, dat de documentaire hem bijna de wil om verder te leven ontnam. Toen de film af was, heeft hij lang gerouwd.

Simone de Beauvoir

De filmmaker werd in 1925 in Bois Colombes geboren in een familie van Oost-Europese Joden. Zeven jaar geleden verscheen De Patagonische haas, de persoonlijke memoires van Lanzmann van de twintigste eeuw. In dat boek beschrijft hij hoe hij al als jongen van 12 bezig is met de dood. En hoe hij in de oorlog zijn vader volgde het verzet in. Lanzmanns familie overleefde de oorlog.

Na de oorlog, in 1952, kreeg Lanzmann een relatie met Simone de Beauvoir, met wie hij zeven jaar was. Ook raakte hij bevriend met Jean-Paul Sartre.

Kapper Abraham Bomba

Als journalist en cineast was hij geduldig, iets wat hij ook liet zien in zijn Shoah, waar hij chirurgisch zijn onderwerpen ontleedde en af bleef tasten tot de kleinste details benoemd waren.

Beroemd is ook het gesprek met kapper Abraham Bomba, die in vernietigingskamp Treblinka vrouwen knipte voor ze de gaskamer in gingen. Bomba, was op het moment dat Lanzmann hem filmde kapper in Tel Aviv en vertelde rustig over hoe hij te werk ging.

Op de vraag hoe hij zich voelde toen de vrouwen bij hem binnenkwamen, gaf hij geen antwoord. Uiteindelijk kwam Lanzmann terug op de vraag en spoorde hij hem aan om te vertellen over de keer dat hij de vrouw en zus van een vriend moest knippen. "Vergeef me alsjeblieft, we moeten dit doen", zei hij tegen hem. Bomba sloeg dicht, maar brak uiteindelijk en vertelde het verhaal in tranen.

Bekijk hieronder het interview:

Verder sprak Lanzmann in Shoah met Polen die in de buurt van Treblinka hadden gewoond. Ze vertelden hem onverbloemd over hun vijandschap jegens hun Joodse landgenoten. In Polen leidde de film tot een heftig debat en critici beschuldigden hem ervan dat hij de Polen even verantwoordelijk hield voor de Jodenvervolging als de nazi's.

De film leverde hem verschillende internationale prijzen op en in 2013 kreeg hij nog een Gouden Beer voor zijn hele oeuvre op het filmfestival van Berlijn. "In zijn beschrijving van de onmenselijkheid en geweld en van antisemitisme en zijn gevolgen heeft hij een nieuwe ethische discussie op gang gebracht", zei de directeur van het festival destijds.

Vorig jaar verscheen nog de film Napalm van Lanzmanns hand, over de Korea Oorlog (1950-1952). Hij was in 1958 een van de eerste westerlingen die toestemming kreeg om door Korea te reizen en was voor de film in 2004 en 2015 in het land. Hij maakte ook documentaires over vernietigingskamp Sobibor en over het Israëlische leger.