'Veiligheid patiënten en medewerkers forensische klinieken in gevaar'

• Ardi Vleugels en Remco Andringa

De zorg aan veroordeelden in tbs-klinieken en psychiatrische instellingen staat zwaar onder druk. Als gevolg daarvan zijn er grote risico's voor de veiligheid van patiënten en medewerkers, staat in een rapport dat deze week naar de Tweede Kamer gaat.

Het onderzoek is gedaan op verzoek van de Tweede Kamer en uitgevoerd in opdracht van GGZ Nederland, Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN), het ministerie van Justitie en Veiligheid en het gevangeniswezen. In het onderzoek is de beleving van personeel in kaart gebracht en gekeken naar relevante data en rapportages, bijvoorbeeld over het aantal patiënten.

'Grens voorbij'

De conclusies van het rapport zijn hard: "Wij concluderen dat de kwaliteit van zorg en de veiligheid van patiënten en medewerkers in de forensische zorg onder druk staan. De sector kent een grens in de maximale belastbaarheid die medewerkers en patiëntenzorg aankunnen. Deze grens is overschreden."

Het gevolg is dat de veiligheid van patiënten en medewerkers in het geding komt, stellen de onderzoekers. Ook zijn behandelingen daardoor minder effectief. De werkdruk is hoog en klinieken hebben grote moeite goed personeel vast te houden.

Ook is er bezuinigd en zijn er veel veranderingen doorgevoerd, terwijl de patiënten steeds zwaardere problemen hebben.

'Tijd tikt'

"Het is tijd dat er niet meer gesproken wordt over of er gehandeld wordt, maar hoe", schrijven de onderzoekers. Ze doen daartoe ook aanbevelingen, zoals investeren in opleiding en werving en betere ict-systemen.

De onderzoekers waarschuwen dat het stabiel blijven van het aantal officieel gemelde incidenten geen compleet beeld geeft van de problemen. Zij zeggen dat "professionals in de sector een duidelijke ontwikkeling op uitkomstmaten zien die zorgen geeft; een stijgend aantal incidenten en een stijgend aantal heropnames." Dit is wat personeel zelf aangeeft maar landelijke registraties van interne meldingen zijn er niet.

Gesprekken minister en GGZ

Het ministerie van Justitie en Veiligheid zegt in een reactie dat er verschillende onderzoeken lopen naar de veiligheid in de forensische zorg. Dit rapport is er een van. Ook de inspectie is bezig met een onderzoek naar aanleiding van signalen en incidenten. Die worden zeer serieus genomen, zegt een woordvoerder.

Het onderzoek van de inspectie wordt later dit jaar verwacht. Naar aanleiding van de steekpartij in tbs-kliniek Kijvelanden concludeerde de inspectie wel dat dit incident kon gebeuren "door een samenloop van omstandigheden die risicoverhogend werkten", zoals personeelskrapte.

Het ministerie is in gesprek met GGZ Nederland en wil nog niet vooruitlopen op de uitkomsten. Dit rapport gaat waarschijnlijk nog voor een overleg over tbs op 21 juni met een reactie van de minister naar de Tweede Kamer.

'Signalen serieus en zorgelijk'

VVD-Kamerlid Van Oosten wil die gesprekken afwachten. Wel vindt hij de signalen serieus en zorgelijk. Hij vertrouwt erop dat de minister oog heeft voor de veiligheidssituatie. "Het kan niet zo zijn dat het onverantwoord is voor verpleegkundigen en psychiaters dit werk te doen. Als dat zo is, verwacht ik dat de minister ingrijpt."

Daarnaast is Van Oosten bereid te kijken naar vermindering van de regeldruk, mits de risicotaxatie van verloven, zoals bij tbs, op geen enkele manier minder grondig wordt. "Daar lijkt mij niemand bij gebaat."

GGZ Nederland is geschrokken van de uitkomsten en noemt het een "verontrustend beeld op de werkvloer en een verminderde kwaliteit van zorg". In een reactie op het onderzoek laten GGZ Nederland en de VGN de Tweede Kamer weten dat "doorgaan op deze voet een toename van het aantal incidenten met zich meebrengt". Ze willen minder regels en meer geld voor maatregelen.

"Het is vijf voor twaalf voor de forensische zorg", zegt Jan van Hoek namens VGN. Hij wil betere tarieven, minder regeldruk en geld voor personeelswerving. "Maar het vergt ook van de sector dat we permanent trainingen verzorgen voor mensen die al bij ons in dienst zijn."