Als Iran wint, knijpt het regime even een oogje toe
Wie aan Iran denkt, denkt misschien niet direct aan voetbal. Het land komt vaker in het nieuws door economische sancties of het atoomprogramma dan door de prestaties van de nationale voetbalploeg.
Vanavond draait het in elk geval wel even om voetbal, als Iran het opneemt tegen Marokko in groep B op het WK (17.00 uur). De twee eredivisiespelers van de selectie, Reza Ghoochannejhad (sc Heerenveen) en Alireza Jahanbakhsh (AZ), behoren tot de bekendste spelers van het land.
"Jahanbakhsh is erg populair", vertelt correspondent Thomas Erdbrink aan de telefoon terwijl hij in de taxi zit in Teheran. "Ik rijd net onder een billboard door met een afbeelding van hem voor een shampoo-merk."
"Hij is echt groot en heel bekend. Iedereen weet dat hij topscorer van Nederland is geworden. AZ-shirts zijn niet verkrijgbaar. Misschien moet een slimme ondernemer zich daar maar op gaan storten."
Iran is ook gewoon een voetbalgek land, zoals zo veel landen ter wereld. "Veel mensen volgen de Champions League, vinden het jammer dat Italië er niet bij is en kijken met bewondering naar het mooie verhaal van IJsland", zegt Erdbrink.
Feestvieren
Dat Nederland er niet bij is, heeft hij zelf wel even te horen gekregen. "In 2014 heb ik een groot feest gegeven, omdat Nederland toen van Spanje won na de verloren WK-finale van 2010. Nu heb ik gezegd: dan moeten jullie maar feestvieren. Ik ga de wedstrijd in mijn flatgebouw kijken, met familie en vrienden. En ik hoop dat Iran het goed doet; dat zou leuk zijn voor de Iraniërs."
Erdbrink woont sinds 2002 in de islamitische republiek. Dat Iran veel meer is dan een land vol religieuze fanatici en strikte gedragsregels, bleek wel uit de veelgeprezen VPRO-serie Onze Man in Teheran. Erdbrink, correspondent van onder meer The New York Times en de NOS, liet zien hoe de gewone Iraniër probeert een bestaan op te bouwen in een land met grote overheidsbemoeienis.
Regels zijn er om te breken.
Voetbal vormt uiteraard geen uitzondering op de regels van de machthebbers. "Vrouwen mogen niet naar een wedstrijd in het stadion, maar ze mogen wel kijken op de televisie. Alle wedstrijden zijn sowieso live te volgen op tv; mensen kunnen kijken in restaurants of op pleinen."
Als Iran een wedstrijd wint, vervallen sommige van de strenge regels wel even, vertelt Erdbrink. "Er wordt gedanst op straat, mensen toeteren in hun auto en draaien de speakers vol open. Normaal gesproken is dat streng verboden, maar na een overwinning van de nationale ploeg zijn de mensen niet meer te houden."
Regels zijn er om te breken, wil Erdbrink maar zeggen.
Of de straten van Teheran zich vanavond daadwerkelijk vullen met dansende en toeterende Iraniërs, is maar de vraag. "Mensen zijn doodsbang voor Spanje en Portugal (de andere landen in groep B, red.). Maar dat Iran meedoet, is al belangrijk voor de bevolking. Het toernooi is een afleiding van het dagelijks leven, want er is veel tragiek", zegt Erdbrink.
Voor de herkomst van die tragiek moeten we terug naar april 2015. Na jaren onderhandelen sloot Iran een omvangrijk akkoord met de vijf permanente leden van de VN-Veiligheidsraad, Duitsland en de Europese Unie. Afgesproken werd dat Iran het nucleaire programma zou afbouwen in ruil voor het intrekken van economische sancties tegen het land.
Aansluiting
Niet alleen de staat zou daardoor makkelijker kunnen handelen met de buitenlandse bedrijven, ook voor de bevolking zou het gemakkelijker worden geld naar het buitenland over te maken.
"De deal betekende aansluiting bij de rest van de wereld. Veel mensen willen meedoen met de wereld en Iran kon iets normaler worden", aldus Erdbink. "Maar de hoop op normaliteit is weggeslagen door Trump."
De Amerikaanse president trok zich vorige maand terug uit het akkoord, getekend onder zijn voorganger Barack Obama. Erdbrink: "Door het besluit van Trump is normalisering helemaal ver weg."
Nike-schoenen
Een van de consequenties is dat westerse bedrijven een einde moeten maken aan de handel in Iran. Dat treft ook de nationale voetbalploeg. "Een thema hier is dat een van de spelers geen Nike-schoenen meer mag dragen."
Erdbrink doelt op aanvaller Saman Ghoddos die een individueel sponsorcontract heeft met Nike, maar de schoenenfabrikant verbiedt hem nu zijn eigen schoenen te dragen omdat het van de Verenigde Staten niet mag handelen met Iran.
Volgens The New York Times heeft Iran met shirtsponsor Adidas ook geen gebruikelijke overeenkomst. Waar een kledingsponsor normaal gesproken een deal hoopt te sluiten met een land, zou de Iraanse voetbalbond de shirts hebben moeten kopen van Adidas. Met zeventig procent korting, dat wel.
Het terugtrekken van de VS uit de nucleaire deal werpt het land dan misschien terug, toch is er ook vooruitgang te zien, weet Erdbrink. "Bij een van de optredens van de selectie in eigen land waren de spelers strak in het pak. Dat is weleens anders geweest. Vroeger liepen ze nog weleens in aardappelzakken. Daaraan zie je wel de verandering van Iran."
