Oranjefonds geeft andere koninklijke fondsen het nakijken

• Piet van Asseldonk

  redacteur Koninklijk Huis

Het Oranjefonds floreert. Het is bekend van projecten als NLdoet, de Nationale Burendag, de Beste Maatjes en de Appeltjes van Oranje. Afgelopen woensdag reikte koningin Máxima die nog uit aan "drie jonge en sociale ondernemers".

Veelvuldig zijn koning en/of koningin van de partij als het Oranjefonds, het huwelijksgeschenk van de Nederlandse bevolking aan het paar, iets organiseert. De doelstellingen van het fonds sluiten naadloos aan op de ambtsinvulling van koning Willem-Alexander: "versterking van de onderlinge verbondenheid en samenhang in het hele koninkrijk".

Het Oranjefonds kreeg een vliegende start doordat het Juliana Welzijnfonds, een geschenk van de Nederlandse bevolking aan Juliana bij haar inhuldiging in 1948, in het Oranjefonds opging.

Breed publiek

De tientallen miljoenen euro's die het fonds nu jaarlijks besteedt aan kleine, lokale initiatieven zijn voor een substantieel deel, zeker voor een kwart, afkomstig van de Nationale Postcodeloterij. Vanaf 2006 gaat het om een totaalbedrag dat de 200 miljoen nadert. Alleen de met de loterijorganisatie verwante Stichting Doen ontvangt meer. Andere inkomsten komen uit giften, erfenissen, collectes, fondsen op naam en sponsoring.

Uit beider jaarverslagen blijkt dat de Nationale Postcodeloterij (waarin jaarlijks bijna een miljard omgaat) en het Oranjefonds zich allebei 'nationaal' profileren en zich richten op een breed publiek.

De officiële doelstelling van de goededoelenloterij ("werken aan een rechtvaardige en groene wereld") spoort met die van het Oranjefonds. Tekenend voor de goede verhoudingen: de Nationale Postcodeloterij sponsorde de feestelijkheden rond de troonsbestijging van Willem-Alexander met 5 miljoen euro.

Koninklijke fondsen

Door de grote vlucht die het Oranjefonds sinds 2002 heeft genomen laat het andere 'koninklijke' fondsen ver achter zich. Alleen het Prins Bernhard Cultuurfonds, bekend van de Zilveren Anjers voor mensen "die zich vrijwillig en onbetaald hebben ingezet voor de cultuur of de natuur in het koninkrijk", kan de groei van het Oranjefonds nog een beetje bijbenen.

Dit fonds bestaat sinds 1940 en afficheert zich, na wat koerswendingen, tegenwoordig als "bevlogen pleitbezorger van cultuur, natuur en wetenschap". Het had, met dank aan vooral de Bankgiroloterij, in 2016 ruim 65 miljoen aan inkomsten; ruim 20 miljoen minder dan het Oranjefonds.

Vele maten kleiner zijn het 60 jaar oude Prinses Beatrix Spierfonds ("Alle spierziekten de wereld uit") en het internationaal georiënteerde Prins Claus Fonds, opgericht bij gelegenheid van de 70ste verjaardag van Claus in 1996. Dit fonds geldt als wat elitair, communiceert in het Engels en staat voor bevordering van "de wisselwerking tussen cultuur en ontwikkeling". Het reikt jaarlijks Prins Claus Prijzen uit aan personen en organisaties die zich onderscheidden op het snijvlak van cultuur en ontwikkelingssamenwerking.

Het Prinses Beatrix Spierfonds heeft, volgens recente jaarrekeningen, zo'n 6 miljoen euro per jaar te besteden en het Prins Claus Fonds ruim 3 miljoen, waarvan een half miljoen afkomstig is van de Nationale Postcodeloterij: 40 keer minder dus dan wat het Oranjefonds van de loterijorganisatie krijgt.

KWF

Echt klein, met zo'n 1 miljoen euro aan inkomsten per jaar, is het in 2011 opgerichte Prinses Margriet Fonds dat "kwetsbare gemeenschappen weerbaarder wil maken tegen financiële rampen". Dit fonds wordt als eerbetoon aan prinses Margriet gefinancierd door het Nederlandse Rode Kruis en is daarvan een soort filiaal.

En tenslotte is er het Koningin Wilhelminafonds (KWF). Met bijna 150 miljoen aan inkomsten per jaar is dit fonds ter bestrijding van kanker ongeveer net zo groot als het Oranjefonds.

Het was in 1948 een geschenk van het Nederlandse volk aan Wilhelmina vanwege haar gouden regeringsjubileum. Sinds 2003 opereert het Koningin Wilhelmina Fonds onder de naam Stichting KWF Kankerbestrijding en is het geen 'koninklijk' fonds meer. Prinses Beatrix is er nog wel beschermvrouwe van het KWF, maar dat is ze van bijna 70 organisaties.