Alternatieven voor klassiek staatsbezoek winnen terrein

• Piet van Asseldonk

  redacteur Koninklijk Huis

Het aloude staatsbezoek, protocollair 'het hoogste bezoek dat tussen twee landen kan plaatsvinden', verliest steeds meer terrein aan de lichte varianten daarvan. Die luisteren naar namen als officieel bezoek en werkbezoek.

Ze duren korter, zijn zakelijker en bevatten minder protocollair gestuurde plichtplegingen. Dat geldt zowel voor uitgaande als inkomende staatsbezoeken. Een voorbeeld van deze trend biedt het officieel bezoek dat de Duitse bondspresident Steinmeier komende dinsdag en woensdag aan ons land brengt. Geen staatsbezoek dus.

Je zou verwachten dat het bezoek van het staatshoofd van het grootste buurland en de belangrijkste handelspartner van ons land, de vorm en status van een volledig opgetuigd, klassiek staatsbezoek zou krijgen. Dat zou meteen ook de weg vrijmaken voor een Nederlands staatsbezoek aan Duitsland. Dat is er nog niet van gekomen.

Het protocol eist namelijk dat een korter zittend staatshoofd (de Duitse president Steinmeier) als eerste een staatsbezoek brengt aan zijn langer zittende collega (koning Willem-Alexander). Ondanks het uitblijven van heuse staatsbezoeken tussen Nederland en Duitsland weten beide buurlanden elkaar, ook op het hoogste niveau, toch wel te vinden.

Meteen na zijn aantreden reisde de Nederlandse koning naar Berlijn: geen staatsbezoek, geen officieel bezoek, maar een kennismakingsbezoek. Daarnaast bezoekt het koningspaar elk jaar een paar Duitse deelstaten.

Dat het volgende week opnieuw geen echt staatsbezoek is, maar 'slechts' een officieel bezoek, illustreert de groeiende populariteit van alternatieve koninklijke bezoeken. Die bevatten, zoals de Rijksvoorlichtingsdienst bevestigt, "minder ceremoniële programmaonderdelen en duren daarom minder lang".

Om belastende, dure en tijdrovende staatsbezoeken te omzeilen of te verlichten wordt er dus vaker gegrepen naar het instrument van het officieel bezoek en/of het werkbezoek. Daarnaast wordt er óók veelvuldig creatief gecombineerd.

Zo bezochten koning en koningin, aansluitend op hun staatsbezoek aan Canada, in 2015 de Verenigde Staten. Zij werden door president Obama in het Witte Huis ontvangen. Dat was, al leek het er wel op, geen staatsbezoek maar een officieel bezoek.

Niet uitgerangeerd

Een sprekender voorbeeld van combineren biedt de Volksrepubliek China, dat voor een handelsnatie als de onze een lucratieve partner is. De Chinese president Xi Jinping combineerde zijn deelname aan een nucleaire topconferentie te Den Haag in 2014 met een kort staatsbezoek aan de koning.

Willem-Alexander antwoordde het jaar daarop al met een vijfdaags staatsbezoek aan China; met alles erop en eraan. In zijn kielzog, zoals steeds: een forse handelsdelegatie. En begin dit jaar brachten de Nederlandse koning en koningin samen met premier Rutte, op weg naar de Olympische Winterspelen in Zuid-Korea, ook nog eens een 'werkbezoek' aan de Chinese president.

Dan laten we het bezoek dat koningin Máxima als VN-functionaris aan China bracht in het eerste jaar na de troonswisseling nog buiten beschouwing.

Toch is het klassieke staatsbezoek niet uitgerangeerd. Deze maand nog brengen koning en koningin een driedaags staatsbezoek aan het Groothertogdom Luxemburg. Voor juni staan bezoeken aan Letland, Estland en Litouwen op het programma: drie staatsbezoeken in vijf dagen tijd. Dat is gemiddeld ruim anderhalve dag per bezoek.

Ook een nieuwe trend: staatsbezoeken aan landen in dezelfde regio combineren en de duur ervan bekorten. Zo combineerde het koningspaar vorig jaar het staatsbezoek aan Italië met dat aan Vaticaanstad.

Wat opvalt, is dat er sinds Willem-Alexander vijf jaar geleden de troon besteeg veertien uitgaande staatsbezoeken (die aan Luxemburg en de Baltische staten meegerekend) waren en slechts drie inkomende. Maar of dat een trend is? De koning heeft nog vele jaren te gaan.