Jagen op plastic tasjes in Kenia: 'Ze zijn net zo illegaal als cocaïne'

• Elles van Gelder

  correspondent Afrika

Toen Njoki Mukiri de laatste keer op de drukke burma-vleesmarkt in Nairobi was, kwamen de slagers haar achterna met messen. Mukiri is inspecteur bij de milieudienst Nema in de hoofdstad. Op de markt was ze op zoek naar plastic tassen, verboden in Kenia. Ze vond er genoeg.

De marktkooplieden waren niet blij met haar bezoek. Om zichzelf te beschermen had de inspecteur politieagenten meegenomen. Dat bleek nodig: de agenten pakten tien slagers op. De markt werd tijdelijk gesloten.

Ruim acht maanden is het plasticverbod nu van kracht in Kenia. Het eerste halfjaar was de milieudienst nog vergevingsgezind. "We snapten dat mensen moesten wennen", zegt Mukiri. "Maar nu weet iedereen van het verbod en treden we hard op."

Plastic in maag koe

De straten van Kenia zijn erg vervuild. Omdat het vuilophaalsysteem niet naar behoren werkt, eindigt veel vuilnis direct op straat. Flinterdunne stroken plastic hangen in bomen en vervuilen de berm. Ze verstoppen de riolering en komen terecht in de grond en in de oceaan.

De vervuiling zorgt ook voor veesterfte. De koeien eten namelijk plastic tasjes tijdens het grazen. Ook dat was een belangrijke reden voor Kenia om deze stap te nemen. In de slachterij in Nairobi halen ze vaak tientallen plastic tassen uit de maag van een koe.

Hoe dat eruitziet, zie je hieronder. Let op, de beelden kunnen als schokkend worden ervaren.

Even buiten Nairobi grazen de koeien van herdersvrouw Priscilla Mamadi. Ze woont dicht bij een vuilnisbelt. Haar koeien scharrelen regelmatig door het afval, op zoek naar etensresten. Maar ook buiten de vuilnishoop, in de wei, zijn ze niet veilig. In het groene gras liggen her en der plastic tassen, verspreid door de wind. Ze verloor al vijftig koeien die plastic hadden gegeten en is blij met het verbod. "De situatie is verbeterd", wijst ze over het weiland. "Het lag hier eerst helemaal vol met plastic. Nu is de wei schoner. Hopelijk gaan er nu geen koeien meer dood."

Het voornaamste verbod geldt voor plastic tasjes, die je tot voor kort in winkels en op markten gratis meekreeg. In plaats daarvan moeten klanten nu meer duurzamere tassen kopen aan de kassa. Volgens data van UNEP, het Milieuprogramma van de Verenigde Naties, gaven Keniaanse supermarkten jaarlijks 100 miljoen plastic tasjes aan hun klanten. Er zijn ook strenge regels voor plastic verpakkingsmateriaal. Over een paar maanden moet bijvoorbeeld al het brood in plaats van in plastic zakken in papier worden verpakt.

Cocaïne

Vandaag is Mukiri terug op de markt om te kijken of de slagers zich nu wel aan de wet houden. Aan vleeshaken hangen karkassen van koeien. Vliegen cirkelen eromheen. In grote plastic tonnen liggen darmen en andere ingewanden in stinkend water. Mukiri stroopt kraampje na kraampje af, op zoek naar plastic. "Voor ons is het vinden van plastic nu als het vinden van cocaïne."

Bekijk hier de televisiereportage die Elles van Gelder maakte in Nairobi:

Volgens inspecteur Njoki houdt nu bijna 80 procent van de Kenianen zich aan de plasticwet. Op de vleesmarkt is zo hard opgetreden dat nu bijna niemand meer plastic durft te gebruiken, maar de slagers klagen wel. "Kijk naar hoe het bloed van het vlees door dit stoffen tasje druipt?", vertelt er één. "Dat kan ik toch niet meegeven aan mijn klant? Ik mis het plastic. We moeten kijken naar betere alternatieven."

Geen gemakkelijke strijd

Ook bij grotere bedrijven is winst te halen. De milieudienst doet een inval bij een bedrijf dat plastic verpakkingsmateriaal maakt. Op de fabrieksvloer vindt inspecteur Mukuri bergen illegaal plastic. Ze is woest: "Dat een professioneel bedrijf zich niet aan de wet houdt, is onaanvaardbaar. Dit opent mijn ogen. We moeten blijven inspecteren."

De manager van het bedrijf wil niet meewerken. Hij ontkent dat hij fout zit en wordt gearresteerd. Kenia hoopt door streng op te treden de oorlog tegen plastic te winnen. Een overtreder kan tot 33.000 euro boete krijgen en tot vier jaar cel. De hogere straffen zijn er onder meer voor importeurs die op grote schaal plastic het land in proberen te smokkelen.

"Het is geen gemakkelijke strijd", zucht inspecteur Mukuri, terwijl de manager door de politie wordt afgevoerd. "Maar we hopen over twee tot drie jaar bevrijd te zijn van al het plastic."