Wordt het Everton of PSV voor 'buitenbeentje' Brands?

Neemt Marcel Brands vanmiddag in het Philips-stadion afscheid van de eredivisie? "Poeh, voorspellen is heel lastig", verzucht commentator Arno Vermeulen. "Het is écht zijn keuze. PSV of de Premier League, ik denk dat het 50/50 is."

Een beter moment voor de veelgeprezen technisch directeur van PSV om te gaan is er niet. Een afscheid in stijl met de derde landstitel in vier jaar tijd. En een prachtig visitekaartje voor een entree in het walhalla van de voetbalwereld, de Premier League.

'Niet mateloos ambitieus'

Bij Everton dingen ze naar zijn handtekening, maar Vermeulen weet het zo net nog niet. "Brands is een beetje een buitenbeentje in het voetbal. Negen van de tien anderen zouden niet eens hoeven nadenken over een aanbod uit de Premier League. Maar Brands is anders: hij is niet mateloos ambitieus, maar weegt heel zorgvuldig zijn kansen. Het zou mij niet verbazen als die afweging uitvalt in het voordeel van PSV."

Leerschool

Veel voetballers rollen als vanzelf in het trainersvak. Heel soms knoopt een voetballer meteen na zijn carrière een stropdas om. Met wisselend succes.

Bij Brands lijkt de weg naar de top als technisch directeur al vroeg te zijn ingezet. Als speler van RKC werd hij ooit voor een fors bedrag (350.000 gulden) overgenomen door NAC Breda. Na een half seizoen bleek de Bredase club de begroting niet op orde te hebben, waarop hij voor een derde van het betaalde bedrag werd teruggekocht door zijn oude club. Snel verdiend, dacht men in Waalwijk.

In Brabant leerde hij de werking van een solide begrotingsbeleid, zoals hij later bij Feyenoord het belang van een evenwichtige selectie zou onderkennen. De Rotterdammers zagen de klasse van de spelmaker Brands, maar eenmaal in de havenstad bleek er geen plaats voor hem tussen vergelijkbare spelers als Martin van Geel en Ton Lokhoff.

Fenerbahçe, waar Guus Hiddink op dat moment trainer was, leek uitkomst te bieden. De Turkse club deed een lucratieve aanbieding, maar kwam niet over de brug met bankgaranties of andere zekerheden. En dus bleef Brands in Nederland. Sterker, in 1990 keerde hij terug naar RKC, waar hij nog zeven jaar succesvol speelde en vervolgens aan de slag ging op kantoor.

"Brands doet geen gekke dingen", denkt ook Vermeulen. "Hij hecht aan vertrouwen en gemoedelijkheid en daarom is hij bij PSV ook zo op zijn plaats. Hij zou ook niet bij Ajax passen. Die branie en dat gekonkel is niet aan hem besteed."

"De manager Brands is een beetje als de voetballer Brands", vervolgt Vermeulen. "Hij was een mooie middenvelder bij RKC, NAC en Feyenoord. Technisch, slim, niet al te snel, maar wel een echte spelbepaler."

"Ook als technisch directeur laat hij zich niet leiden door de waan van de dag, zoals zoveel van zijn collega's. Hij is degelijk, betrouwbaar, een man van de lange termijn. En iemand die niet in paniek raakt bij tegenslag."

Bij RKC haalde hij als broekie in het vak, tegen de wens van zijn collega's in, Martin Jol als trainer. Samen hielden ze de kleine Waalwijkse club - met een stadion dat de bijnaam 'het fietsenrek' droeg - in de middenmoot van de eredivisie.

In Alkmaar vierde hij zijn eerste grote succes als technisch directeur. AZ, getraind door Louis van Gaal, werd in 2009 landskampioen.

Maar meteen daarna verdween de financiële bodem onder zijn werk door het faillissement van de DSB-bank van voorzitter Dirk Scheringa en begon het puinruimen. En ook bij PSV begon hij moeizaam.

"In zijn eerste jaar kampte PSV met torenhoge schulden en werd de club gered door de gemeente die de grond onder het stadion en De Herdgang overnam. Toen nam Brands een gedurfd besluit: hij investeerde meteen 25 miljoen euro in Georginio Wijnaldum, Dries Mertens en Kevin Strootman. Die timing heeft hem toen enorm veel kritiek opgeleverd en zelf heeft hij ook toegegeven dat het misschien op dat moment niet zo handig was. Maar achteraf bleken Mertens en Strootman een gouden greep."

Drie uit vier

Toch verliepen zijn eerste jaren in Eindhoven teleurstellend. Pas nadat de driehoek met algemeen directeur Toon Gerbrands en trainer Phillip Cocu gevormd was, kwamen de resultaten. Wat heet: drie landstitels in vier jaar tijd.

"PSV had het heel moeilijk, die eerste jaren", aldus Vermeulen. "Maar dan merk je ook dat PSV een topclub is, die toch nog wat van die Brabantse gemoedelijkheid heeft kunnen bewaren. Er was kritiek, maar ook vertrouwen in Brands. En dat heeft zich uitbetaald."

Hoe bedachtzaam ook, Brands is niet bang om te werken met de middelen die hij krijgt. Wie PSV's jaarverslagen van de afgelopen acht jaar uitpluist, merkt dat er onder Brands aan transfers bijna evenveel is uitgegaan als binnengekomen.

"Veel mensen maken de fout om alleen te kijken naar de spelers die zijn aangekocht en verkocht. Maar daar gaat het niet om in het voetbal", vindt Vermeulen. "Bij Ajax hebben ze miljoenen op de bank staan, maar daar worden de laatste jaren geen prijzen verdiend."

Vermeulen vervolgt: "Spelen in de Champions League levert op de lange termijn veel meer op dan een paar grote transfers. Al heeft Brands het met de verkoop van Mertens (voor 9,5 miljoen euro naar Napoli), Strootman (17,5 miljoen, AS Roma), Wijnaldum (20 miljoen, Newcastle United), Memphis Depay (34 miljoen, Manchester United), Davy Pröpper en Jurgen Locadia (respectievelijk 13 en 17 miljoen, Brighton & Hove Albion) zeker niet slecht gedaan."

Welke transfer staat Vermeulen het meeste bij? "Met Andrés Guardado, Héctor Moreno, Santiago Arias, Gastón Pereiro en Hirving Lozano heeft hij spelers gehaald die een meerwaarde zijn voor de eredivisie en ook een flinke waarde vertegenwoordigen. Maar tegenover die klappers staan ook missers, dat hoort ook bij het vak. Dan denk ik toch aan Adam Maher, voor wie na amper twee seizoenen bij AZ zeven miljoen werd betaald."

Zaakwaarnemers

Wat Brands ook voor buitenlandse clubs aantrekkelijk maakt is zijn goede werkverhouding met de makelaars van de sterren. En dat begon met een cruciaal gebaar bij PSV, herinnert Vermeulen zich goed.

"Brands kwam bij PSV binnen op een moment dat de club op voet van oorlog stond met de makelaars. Zijn voorganger Jan Reker vond dat met name Vlado Lemic in de periode Guus Hiddink te veel invloed had gekregen op het spelersbeleid in Eindhoven. Reker zette Lemic radicaal buiten de deur en groef daarmee ook zijn eigen graf. Brands heeft dat toen veel slimmer aangepakt en ervoor gezorgd dat hij altijd 'on speaking terms' is gebleven met mannen als Lemic en Mino Raiola."

Is Everton wel de juiste club om in te stappen voor Brands? Vermeulen: "Dat is de vraag. Veel mensen onderschatten hoe groot die club is, maar het is wel een club die al meer dan twintig jaar niets gewonnen heeft. En de portemonnee van eigenaar Farhad Moshiri is diep, maar niet zo diep als die van Chelsea, Manchester United of Manchester City."

"Dus als je denkt dat je zomaar even kampioen gaat worden, vergeet het maar. Die verhoudingen gaan niet snel veranderen. Hij zal heel inventief moeten zijn, want de beste spelers kiezen niet voor Everton. Hij zal spelers als Romelu Lukaku moeten vinden. Maar daar ligt ook de uitdaging."

Superscout

En dan heb je ook nog de invloed van 'superscout' Steve Walsh, naar verluidt de ontdekker van Riyad Mahrez en N'Golo Kanté die voor veel geld werd weggeplukt bij Leicester City. En wat te denken van Sam Allardyce, een manager met de reputatie dat hij een karrenvracht aan spelers die passen bij zijn opportunistische spelletje binnenloodst en daarmee zijn clubs opzadelt met een zware en vooral dure erfenis.

Opvolger

Als Brands daadwerkelijk vertrekt, wie moet zijn plek dan innemen? "Kees Jansma zegt steeds dat John de Jong bij PSV de opvolger moet worden van Brands", aldus Vermeulen. "De Jong is al een paar jaar hoofd scouting, dus heel gek is die gedachte niet."

"Toch denk ik dat ze in Eindhoven ook kijken naar iemand als Max Huiberts. Die heeft bij AZ heel goed werk verricht, zeker ook als je kijkt naar de doorstroming van de jeugd. Ook bij PSV zit er een heel goede lichting aan te komen. En de route van Alkmaar naar Eindhoven is vaker bewandeld."